De hardwerkende Nederlander, jan modaal, de normale/gewone man/vrouw, de doeners die ons land overeind houden, de ruggengraat van de samenleving. Politici hebben er legio namen voor, maar ze bedoelen hetzelfde: de mensen in het midden.
Dat er zo veel namen voor zijn, is niet gek. Politici hebben het namelijk nogal vaak over de middengroepen. Zeker de laatste tijd.
CDA-minister Hoekstra van Financiën betoogde deze maand dat we de middenklasse weer moeten "laten floreren". VVD-fractievoorzitter Dijkhoff stelde in april dat voor de liberalen de "dromen en zorgen" van de middengroepen het uitgangspunt moeten zijn. En bij de start van het huidige kabinet in 2017 zei premier Rutte dat hij het vooral ging opnemen voor de "hardwerkende Nederlanders".
Kopvoeter
Ook aan de linkerkant van het politieke spectrum zijn er zorgen; in 2015 schetste toenmalig PvdA-minister Asscher in een lezing het schrikbeeld van "een samenleving waaruit de middenklasse langzaamaan verdwijnt".
En dan lijkt de maatschappij op een 'kopvoeter' zoals hieronder, liet Asscher zien in zijn lezing:
Het is dus een gewilde groep in politiek Den Haag. Maar waarom eigenlijk? Wat willen de partijen er nou eigenlijk mee? En, wat hebben ze ermee te winnen?
Hoe het komt dat jan modaal zo populair is, is makkelijk te verklaren: hij is met velen. Er is geen duidelijke definitie - van iedereen met een mbo-opleiding of hoger tot een inkomen tussen de 34.000 euro en een ton - maar het gaat in ieder geval om miljoenen mensen.
Dat de groep groot is, is niet de enige reden dat er aandacht voor is. "Electoraal is dat fijn, maar de voornaamste reden is toch vooral dat juist de middengroepen in de crisis de meeste klappen hebben gekregen", zegt politiek verslaggever Ron Fresen. "Ze worden gezien als het cement van samenleving, als het met hen goed gaat, gaat het goed met een land."
Het midden stond tijdens de economische crisis van tien jaar geleden niet op het eerste plan. Daar stonden de mensen met de laagste inkomens, die alle hulp nodig hadden. Veel maatregelen (toeslagen, belastingkortingen) van de afgelopen jaren zijn dan ook gericht op die huishoudens.
En ook het vorige kabinet van VVD en PvdA had nog niet de volle aandacht voor de middengroep. "De sociaaldemocraten richtten zich vooral op de lage inkomens en de liberalen op het hoogste segment", zegt Fresen. "De hernieuwde aandacht van de laatste tijd kan je zien als een soort correctie."
Wat de politiek nu doet, noem ik de herontdekking van de middengroepen.
Die correctie wordt duidelijk zichtbaar in de koopkrachtplaatjes die zijn gelekt in aanloop naar Prinsjesdag. Die pakken namelijk het beste uit voor de middeninkomens. Daarnaast wordt er bijvoorbeeld gesproken over het afschaffen van het leenstelsel, over het stimuleren van de woningmarkt en over meer zekerheid op de arbeidsmarkt.
Nu het economisch beter gaat, is het midden dus aan de beurt. "Wat de politiek nu doet, noem ik de herontdekking van de middengroepen", zegt onderzoeker Godfried Engbersen van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), een onafhankelijk adviesorgaan.
Hard trappen
De onderzoeker benadrukt dat het midden niet één groep is. "Het kwetsbare deel heeft echt te maken met inkomensdaling of met verlies van een baan. En het stabiele midden daarboven is weerbaar, maar de vanzelfsprekendheid dat het alsmaar beter gaat is ook daar verdwenen."
Volgens de WRR moeten de middengroepen meer doen dan vroeger om hun levensstandaard te behouden. "Zij moeten hard blijven trappen om niet om te vallen of achterop te raken", schreef de raad twee jaar geleden. Engbersen: "De politiek probeert die zorgen te adresseren."
De middengroepen zijn essentieel voor de middenpartijen.
En dan toch nog even over 'de electorale bijvangst'. Naast dat het om een grote groep kiezers gaat, weet Engbersen namelijk nog een voordeel. "Ze zijn ook het meest beweeglijk: ze blijven in het midden, maar variëren van middenpartij tot middenpartij. Dus wil je groot worden? Dan heb je het midden nodig."
Fresen beaamt dat. "De middengroepen zijn essentieel voor de middenpartijen. Het is belangrijk voor die partijen dat deze kiezersgroep niet in groten getale uitwijkt naar de flanken. En dus moet je als politiek laten zien dat je oog hebt voor hun problemen en de gevoelens van onvrede. Dat je je daarvoor inzet"
En dus zullen we de komende tijd nog veel horen over jan modaal, de normale/gewone man/vrouw, de doeners die ons land overeind houden en de ruggengraat van de samenleving.