Erdogan is macht kwijt in Istanbul: 'Oppositie moet het nu bewijzen'

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

De AK-partij (AKP) van de Turkse president Erdogan is de macht kwijt in de geboortestad van de president. Ekrem Imamoglu van oppositiepartij CHP heeft definitief de burgemeestersverkiezingen in Istanbul gewonnen. Nederlandse Turken van beide kanten van het spectrum zijn het eens: de oppositie moet het nu laten zien.

Tot drie uur 's nachts zat Arzu Özalp afgelopen nacht voor de televisie naar livebeelden uit Istanbul te kijken. Toen ze vanochtend met kleine oogjes op het werk arriveerde, werd ze van alle kanten gefeliciteerd door collega's. Ja, ze heeft de verkiezingen in Istanbul intensief gevolgd, geeft ze lachend toe.

En ze is dolblij met het resultaat, zegt ze als CHP-stemmer. "Ik zag het alleen wel aankomen. Ik was vorige week in Istanbul en de taxichauffeurs voelen daar altijd feilloos aan wat er speelt. Zij zeiden tegen me: de mensen zijn er klaar mee."

'Enorme schok'

Daarmee doelt ze op de volgens haar groeiende onvrede onder de Turkse bevolking over Erdogan en zijn AK-partij. Imamoglu won de burgemeestersverkiezingen op 31 maart al, maar de Turkse Kiesraad verklaarde die verkiezingen ongeldig. Volgens de AKP was er sprake van fraude.

Bij de nieuwe verkiezingen was de winst van Imamoglu nog groter: van een verschil van slechts 13.000 stemmen naar bijna 800.000 stemmen.

Volgens Erik-Jan Zürcher, hoogleraar Turkse talen en cultuur aan de Universiteit Leiden, is de nederlaag "een enorme schok" voor Erdogan en zijn partij. Vooral omdat Istanbul als grootste en rijkste Turkse stad volgens hem het werkelijke centrum van de macht is. En omdat Erdogan, die zelf ooit burgemeester was van de stad, ooit fameus zei: "Wie Istanbul wint, wint Turkije".

"Met name de resultaten per deelgemeente zijn interessant", zegt Zürcher. "Bij de eerste verkiezingen won de AK-partij nog in best veel deelgemeenten, waardoor het besturen voor de burgemeester lastig zou worden. Bij de tweede verkiezingen zijn die gemeenten ook allemaal overstag gegaan. Het is dus niet zo dat vooral in de verwesterde wijken de mensen hebben gestemd op de CHP. Dit is breedgedragen en het laat zien dat er veel ontevredenheid is over de koers van de AK-partij."

Inwoners van Istanbul reageerden zo op de winst van Imamoglu:

Die onvrede zag ook Arzu Özalp vanochtend, toen ze haar Facebookpagina opende en berichten van bevriende AKP'ers las die de nederlaag van hun partij eigenlijk helemaal niet zo erg vonden.

Het is een flink contrast met de Turkse landelijke verkiezingen een jaar geleden, toen Özalp in heel Nederland de straat op ging om Nederlandse Turken te overtuigen voor de CHP te stemmen. Het was vooraf een zo goed als verloren strijd, omdat Turkse Nederlanders in de regel AKP stemmen. Bij de verkiezingen vorig jaar was dat liefst 73 procent.

"Maar dit geeft aan dat mensen kritisch blijven nadenken. Dat stemt optimistisch", zegt ze.

Hoogleraar Zürcher begrijpt het enthousiasme van een CHP-stemmer als Özalp. "Zij worden nu gehoord. Deze verkiezingen maken een einde aan de moedeloosheid van de seculiere oppositie."

Juist dat zijn de zware woorden waar de Zaandamse Nilufer Kurttas zich al maanden aan ergert als AKP-stemmer. "De oppositie heeft er een soort liefdesverhaal van gemaakt, waarin Erdogan vooral weg moest. Dan kwam alles goed. Het maakt ze niet uit dat er dan misschien wel enge partijen aan de macht komen. Maar uiteindelijk is het gewoon politiek. Ik wens ze veel wijsheid en wilskracht toe."

Ze heeft haar vriendinnen die CHP stemmen vandaag wel gefeliciteerd. "Het is alleen jammer dat er veel projecten nu waarschijnlijk niet doorgaan en er verdwijnt een bepaalde visie op de stad. Aan de andere kant is het ook wel goed. Dan kan iedereen straks het verschil zien."

Volgens CHP-aanhanger Arzu Özalp is het nu aan Imamoglu om zijn plannen voor onder meer transparanter bestuur, meer ruimte voor cultuur en minder megaprojecten zo snel mogelijk door te voeren.

"En dan begint in Istanbul de verandering", zegt ze hoopvol. "De stad is bepalend voor het land en als het nieuwe beleid straks een succes blijkt, zullen andere steden dat ook zien. Dan krijg je een sneeuwbaleffect. Met deze verkiezingen heeft hoop gewonnen van de angst."

Volgens Kurttas is het de vraag of al die ambitieuze plannen in de praktijk wel gaan werken. "Ik denk dat ze het onderschatten. Istanbul is een ontzettend grote stad met bijna net zoveel inwoners als Nederland. Daar is serieus beleid voor nodig. Een verkeerde keuze en je hebt de poppen aan het dansen.

"En het was allemaal ook zó slecht in Turkije", vervolgt ze cynisch. "Er wordt voortdurend door iedereen gedaan alsof Turkije een derdewereldland is, terwijl het allemaal echt niet zo slecht gaat. Tijdens de ramadan zaten alle hotels gewoon stampvol, hoor."