Het gaat inmiddels allang niet meer over de vraag wie straks burgemeester is van Istanbul. Inzet bij de verkiezing van morgen in de belangrijkste metropool van Turkije is niets minder dan de democratie zelf. Wordt de kandidaat met de meeste stemmen ook de winnaar? Het hele land kijkt gespannen toe of dat basisprincipe nog functioneert.
En zelfs daar houdt de betekenis van deze verkiezingsdag niet op. Als de oppositie weet te winnen, slaat dat een historische barst in de almacht van president Erdogan en zijn partij, de AKP. Istanbul is het hart van Turkije. Wie die stad verliest, verliest Turkije. Dat erkent ook de president zelf.
De kans voor de oppositie was in de afgelopen 25 jaar nooit zo groot. Ekrem Imamoglu, kandidaat namens een blok van oppositiepartijen, won de burgemeestersverkiezing op 31 maart met een nipte meerderheid van stemmen. Maar de AKP accepteerde het verlies niet en dwong de Kiesraad de uitslag te annuleren.
De verkiezing moest over en Imamoglu besloot zonder tegenstribbelen gewoon weer op campagne te gaan. Zijn kandidatuur kreeg vleugels. Was hij tot 31 maart een relatief onbekende burgemeester van een afgelegen stadsdeel, nu is hij plotseling de nieuwe hoop van Turkije's oppositie.
En hij neemt het ook nog eens op tegen Binali Yildirim; oud-minister, oud-premier en al decennia een van de belangrijkste vertrouwelingen van Erdogan. De inzet is in beide kampen maximaal.
Meer dan drie miljoen views
Peilingen wijzen op een voorsprong voor Imamoglu, maar echt betrouwbaar zijn die nooit gebleken. De campagne zelf vertrouwt op andere indicatoren. "Voor 31 maart had een video op Instagram gemiddeld 600-duizend views", zegt Zilan Karakurt, hoofd van Imamoglu's sociale media team, "nu is onder de miljoen weinig voor ons, met soms meer dan drie miljoen views. Dat zijn zelfs wereldwijd goede cijfers."
Volgens Karakurt was de annulering van de verkiezingsuitslag een kantelpunt voor Imamoglu's populariteit. "Mensen reageerden en werden nieuwsgierig, er was een zichtbare stijging." Dat moment en de sociale mediacampagne er omheen hebben Imamoglu bekendheid gegeven. "Eerder bezochten we de bazaar en dan moesten we hem eerst aan de mensen voorstellen. Nu wordt hij meteen omringd door mensen zodra hij uit de auto stapt."
Dat blijkt als we de campagne een dag volgen in de Istanbulse wijk Esenler, waar de campagnebus op de hoofdstraat nauwelijks door de menigte heen komt. Terwijl Esenler een wijk is waar een overgrote meerderheid op de AKP van president Erdogan stemt. Imamoglu zocht in de campagne juist die wijken op, een voor de oppositie nieuwe strategie.
In een interview met Nieuwsuur legt Imamoglu uit waarom. "Mijn boodschap is; ik zal jullie ook omarmen. Ik wil daar de mensen ontmoeten, ik wil dat ze voelen dat ik niet anders ben dan zij, dat ik hetzelfde denk als zij." Imamoglu maakte van verdeeldheid in het land een hoofdthema in de campagne.
- Lucas Waagmeester / NOS
- Lucas Waagmeester / NOS
- Lucas Waagmeester / NOS
"De machthebbers hebben er een gewoonte van gemaakt hun successen te behalen via polarisatie. Dat is niet goed. Het leidt tot trauma's die nog veel diepere botsingen teweeg kunnen brengen. Dus wij praten juist over eenheid, samenkomen. Zeg elkaar gedag, lach naar elkaar, koester geen haat. Van mening verschillen is prima, maar je moet elkaar wel respecteren."
Het leidt tot een komische scène in Esenler, waar AKP-campagneteams langs de route staan opgesteld, zodat Imamoglu's campagnebus eerst door een zee van AKP-vlaggen moet. De reactie uit de bus is typerend. "Wat ziet u er prachtig uit, duizend maal dank voor uw warme welkom in Esenler," schalt het door de speakers. Ook de AKP-aanhang ziet de lol er van in; er wordt gelachen en gezwaaid naar de bus.
Erdogan terug in de ring
Scherper van toon was de terugkeer van president Erdogan deze week op het campagnetoneel. In de aanloop naar morgen noemde hij de oppositie opnieuw terroristen en verraders. Imamoglu werd weggezet als Gülenist en de gehele oppositie als 'een dolgedraaide minderheid'.
Dat is de taal van de voor de AKP desastreus verlopen verkiezingen van 31 maart. Toen verloor de partij niet alleen in Istanbul, maar ook in Ankara en een aantal grote steden langs de Turkse kusten. Juist vanwege die slechte uitslag, werd de campagne nu overgelaten aan de vriendelijkere uitstraling van Binali Yildirim.
Maar ondanks een lange lijst beloften aan de kiezer, zoals gratis internet voor jongeren, het eerste uur gratis parkeren in de stad en een bonus van ruim duizend euro voor ieder stel dat gaat trouwen, slaat de AKP-campagne opnieuw niet aan. Dus keerde Erdogan terug in de ring met toespraken en prime time interviews op de televisie.
Zijn terrorisme-beschuldiging aan het adres van Imamoglu is meer dan alleen campagneretoriek. In de afgelopen jaren zijn tientallen gekozen burgemeesters in Turkije per presidentieel decreet uit hun functie gezet vanwege vermeend terrorisme. Met zijn uitspraak geeft Erdogan dus ook een boodschap af: als Imamoglu wint, kan ik hem nog altijd afzetten.
De kracht van de democratie
Na de overwinning van Imamoglu op 31 maart, kwamen uit het AKP-kamp beschuldigingen van fraude. De Kiesraad schaarde zich nooit achter deze bewering, maar annuleerde de verkiezingsuitslag uiteindelijk om een technische reden; 225 van de 30-duizend hoofden van stembureaus waren geen staatsambtenaren, wat wettelijk wel verplicht is.
Hoewel dit bij vorige verkiezingen, toen de AKP steeds won, ook nooit een probleem was, moest Imamoglu zijn burgemeestersambt weer inleveren. Zelfs uit de AKP kwamen geluiden van kritiek over de gang van zaken, maar volgens president Erdogan toonde de beslissing van de Kiesraad de kracht van Turkije's democratie.
"Wij leggen de mensen uit hoe democratie wordt gekaapt, hoe de wet wordt genegeerd," zegt Imamoglu erover. "Daarom zeggen wij; ja, stem voor Istanbul. Maar kies meer dan dat voor recht en democratie. Dus 23 juni is een grote test voor onze democratie en voor onze natie."
