Trump wilde invloed op Rusland-onderzoek, hoe deed hij dat?

• Erika de Joode

  redacteur Online

448 bladzijden en bijna twee jaar werk: dat is het onderzoeksrapport van de Amerikaanse speciaal aanklager Robert Mueller in een notendop. Mueller onderzocht of Rusland de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten in 2016 heeft beïnvloed. En of president Trump en zijn campagneteam daarin een rol hebben gespeeld.

Gisteren werd het 'Rusland-onderzoek', waarvan vorige maand al een korte samenvatting verscheen, gepresenteerd. De niet geheel verrassende conclusies: ja, er was sprake van Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingscampagne. En nee: er is geen bewijs voor een samenzwering tussen Trump en de Russen. Maar heeft Trump geprobeerd het onderzoek te beïnvloeden, en hoever is hij daarin gegaan?

Aan de antwoorden op die vragen heeft Mueller heel wat kantjes besteed. In het kort: Trump heeft herhaaldelijk geprobeerd om het Rusland-onderzoek te beïnvloeden of om er zelfs helemaal van af te komen. Dat dat niet is gelukt, kwam vooral doordat de mensen om Trump heen weigerden mee te werken, valt op te maken uit het verslag van de speciaal aanklager.

Team-Mueller nam elf situaties onder de loep waarin Trump het onderzoek zou hebben geprobeerd te beïnvloeden. We lichten er hier een aantal uit:

Trump probeert van Mueller af te komen

Het onderzoeksrapport van Mueller beschrijft vrij gedetailleerd hoe president Trump reageerde toen hij hoorde dat er een speciaal aanklager was aangesteld, twee jaar geleden. Jody Hunt, topambtenaar op het ministerie van Justitie, was bij dat moment. Volgens zijn aantekeningen zakte Trump terug in zijn stoel en zei hij: "Oh mijn god. Dit is verschrikkelijk. Dit betekent het einde van mijn presidentschap. Ik ben fucked."

Volgens Trump was hem verteld dat zo'n onafhankelijk onderzoek je presidentschap kan ruïneren. "Het duurt jaren en ik zal niets kunnen doen. Dit is het ergste wat me ooit is overkomen." Een maand later vroeg hij zijn adviseur Don McGahn om ervoor te zorgen dat Mueller zou worden ontslagen, wegens belangenverstrengeling. Maar McGahn weigerde. Hij zei dat hij nog liever ontslag zou nemen dan een nieuwe 'Saturday Night Massacre' in gang te zetten. Daarmee verwees hij naar zaterdag 20 oktober 1973, een belangrijke avond in het Watergateschandaal.

Trump wil dat zijn adviseur liegt over een gesprek

Toen de pers lucht kreeg van dit gesprek, probeerde Trump zijn adviseur McGahn zover te krijgen alles te ontkennen. Maar McGahn deed het tegenovergestelde: hij bevestigde dat de president hem opdracht had gegeven om van speciaal aanklager Mueller af te komen.

Trump wil dat openlijk wordt verklaard dat hij niks fout heeft gedaan

Twee dagen na zijn gesprek met McGahn gooide Trump het over een andere boeg. Hij stapte naar zijn voormalige campagneleider Corey Lewandowski met een boodschap voor Jeff Sessions, die toen minister van Justitie was. Lewandowski moest Sessions opdragen om publiekelijk te verklaren dat het onderzoek van Mueller "heel oneerlijk" was voor de president en dat de president niks fout had gedaan.

Lewandowski zei dat hij dat zou doen, maar later bleek dat hij iemand anders had gevraagd de boodschap aan Sessions over te brengen. Maar diegene voelde zich daar ongemakkelijk bij en deed het niet.

Trump ontslaat FBI-baas die onderzoek doet naar banden met Rusland

Er was twee jaar geleden veel te doen om het ontslag van FBI-baas James Comey. Volgens Amerikaanse media hoorde hij van zijn ontslag toen hij net een presentatie stond te geven. In een verklaring zei het Witte Huis dat het ontslag volgde op een advies van de minister van Justitie. Maar al snel gingen er geruchten dat de FBI-directeur was ontslagen omdat hij onderzoek liet doen naar mogelijke banden tussen Trumps campagneteam en Rusland.

Mueller stelt in zijn onderzoeksrapport dat Trump een dag later tegen Russische bewindspersonen zei dat hij "grote druk voelde door Rusland". Die zou zijn weggenomen door Comey te ontslaan. Ook in een televisie-interview had Trump later al gezegd dat hij Comey sowieso wilde ontslaan, ongeacht het advies van Justitie.

President Trump reageerde opgelucht na de persconferentie over het rapport van Mueller:

De onderzoeksvraag van Mueller was of Trump in zijn pogingen het Rusland-onderzoek te blokkeren, de rechtsgang heeft belemmerd. Met andere woorden: of het illegaal was wat hij deed.

Maar daarover trekt Mueller uiteindelijk geen conclusie. In het rapport staat dat uit het onderzoek ingewikkelde kwesties naar boven zijn gekomen "die ons ervan weerhouden om te stellen dat er geen sprake was van illegaal gedrag". Tegelijkertijd kunnen de onderzoekers óók niet concluderen dat de president juridisch wél fout zat.

Politieke vraag

Die conclusie laat Mueller over aan het Amerikaanse Congres. Of Trump wel of niet verkeerd heeft gehandeld, is daarmee van een juridische vraag een politieke vraag geworden. Volgens VS-correspondent Marieke de Vries ligt de bal nu bij het Congres. "Strafrechtelijk is Trump vrijgepleit, maar politiek kan hij nog steeds verantwoordelijk worden gehouden."

De advocaten van Trump noemden het onderzoeksrapport vandaag in ieder geval een "overwinning voor de president". "Het rapport onderstreept wat wij al vanaf het begin hebben gezegd: er was geen samenzwering."

Maar de Democraten in het Amerikaanse Congres houden de mogelijkheid open dat president Trump de rechtsgang wél heeft belemmerd tijdens het Rusland-onderzoek. Ze zien daarvoor voldoende aanwijzingen in het rapport van Mueller. Ook willen ze dat de speciaal aanklager zijn conclusies komt toelichten in het Congres.