Zo beleefde onze correspondent het 'Thaise dorp van de hoop'

• Marieke de Vries

  correspondent China

Ze zouden zo weer terug zijn. Daarom hadden de twaalf tieners en hun voetbalcoach hun mooie fietsen en tassen bij de ingang achtergelaten. Na de zaterdagmiddagtraining, drie weken geleden, liepen ze uitgelaten de grot binnen.

In hun broekzakken hadden ze snoep en snacks gestopt om de verjaardag van de 16-jarige (nu 17-jarige) Peerapat Sompiangjai (bijnaam: Night) te vieren. Hij miste 's avonds zijn eigen verjaardagsfeestje, waardoor zijn familie ongerust werd. De rest is, zoals dat dan heet, geschiedenis.

De reddingsoperatie werd dinsdag afgesloten. Een terugblik:

Ik heb de afgelopen week veel vragen gekregen hoe het kan dat de jongens blijkbaar wel zonder al te veel problemen zo diep de grot in konden afdalen, maar waarom het zo moeilijk was ze er weer uit te krijgen. Het eerlijke antwoord is dat ik dat ook niet precies weet.

Want inderdaad, ze zouden dan dus ook voorbij kamer drie (later het basiskamp voor de reddingswerkers voordat het lastige gedeelte richting de jongens begon) hebben moeten klauteren. En door de soms maar 70 centimeter smalle doorgangen moeten kruipen.

Ze werden overvallen door de regen, dat weten we. Misschien dat het waterpeil zo snel steeg dat ze zich wel gedwongen voelden steeds dieper en verder de grot in te gaan, maar dat is speculatie. Dat ze gevonden zijn, mag dus ook een wonder heten.

Ontroerende beleefdheid

Ik bekijk nu interviews met de bescheiden Britse duikers Rick Stanton en John Volanthen die ze als eerste vonden.

Stanton en Volanthen waren ook degenen die de video maakten van de jongens vlak nadat zij ze op een soort zandbank midden in de grot op vier kilometer diepte hadden gevonden. Te zien zijn vermagerde, verwilderde jongens die hoopvol naar de waterrand kruipen en proberen te communiceren. De duikers vragen met hoeveel ze zijn en er is opluchting als ze horen dat iedereen nog leeft.

Het mooie aan het fragment is ook de ontroerende beleefdheid van de jongens. Net nadat ze hadden gehoord dat ze die dag nog niet uit de grot kunnen, vraagt de 14-jarige Adul Sam-on, die een beetje Engels spreekt, waar de duikers vandaan komen. "Uit Engeland, de UK", zegt een van hen. "Ah so far away", reageert Adul. Hij zou tijdens de rest van de reddingsoperatie een grote hulp blijken als vertaler.

Mediadorpje op de parkeerplaats

Het waren deze beelden die de wereld rondgingen en de bijzondere details van het verhaal die ervoor zorgden dat journalisten uit de hele wereld naar de grot trokken. Ook wij. We troffen een geïmproviseerd dorpje aan op de voormalige parkeerplaats van de grot. Tot voor kort was het complex een trekpleister waar toeristen vanuit Chiang Rai uitstapjes naar konden maken. Door de regen de dagen ervoor was het veranderd in een grote modderpoel.

Dat kon de reddingswerkers en ook de journalisten ter plekke niets schelen. Er werden kaplaarzen uitgedeeld, formicatafels en -stoeltjes neergezet en 4G-masten gebouwd om het werk van de internationale media zo gemakkelijk mogelijk te maken.

Vrijwilligers uit de hele omgeving kwamen koken, er werd anti-muggenspul en zonnebrandcrème factor 50 uitgedeeld om de witte journalisten te beschermen tegen de tropische omstandigheden waar ze opeens in terecht waren gekomen. Collega Henrik-Willem Hofs omschreef het als het dorp van hoop, toen hij net ter plekke was.

Die hoop kreeg een flinke tik toen aan het eind van de week een duiker om het leven kwam tijdens de voorbereidingen voor de reddingsactie. Vrijwel niemand geloofde er daarna nog in dat twaalf verzwakte jongens en hun nog meer verzwakte coach erin zouden slagen zelfstandig uit de grot te komen. Als een getrainde oud-militaire duiker het al niet overleefde, hoe moesten zij het dan doen? Die fatalistische gedachte kwam bij velen op, vooral bij de familieleden.

Met de familie had ik in de loop van de week op een vreemde, onverwachte manier een band ontwikkeld. Er was op het modderige terrein voor de grot namelijk maar één huisje waar een normaal toilet was. Daar was ik vanaf de eerste avond naartoe gegaan, ook omdat daar een spiegel hing waar ik me voor de livegesprekken een beetje kon fatsoeneren.

Hartjesgebaar

In het huisje stond altijd de televisie aan en een tiental mensen zat daar continu naar te kijken. Of ze lagen te slapen op stretchers, als het midden in de nacht was. Af en toe grinnikten ze om me, als ik weer voor de grote ventilator ging staan om mijn haar te drogen van het zweet. En een oudere dame kwam een keer naar me toe om een hartje te gebaren met haar hand en ze gaf een soort hoopteken met haar vingers.

Er stonden wel bewakers voor het huisje, maar omdat ik er vanaf dag een binnen liep, lieten ze me door. Ik vroeg me zo nu en dan af waarom er nooit een rij voor het toilet stond. En waarom andere journalisten wel naar de stinkende neergezette containertoiletten gingen, maar ik stond er niet te lang bij stil. Later hoorde ik dat dat de familieleden waren, die strikt met rust gelaten dienden te worden door de media.

Maar omdat ik me niet als zodanig opstelde, tolereerden ze me blijkbaar. Ik kreeg de hele week kleine inkijkjes in hun leven tussen hoop en vrees. Ze waren sterk, bij tijd en wijle moedeloos en konden soms de slaap niet vatten, zeker niet de nacht na het overlijden van de Thaise duiker.

De doorbraak

Op een zaterdagavond kwam de doorbraak. De hele dag waren vrijwilligers bezig groene schuttingen neer te zetten voor de tot dan toe vrij toegankelijke tenten van de duikers en reddingsteams. Verderop had een collega-journalist gezien dat een deel van de reddingsoperatie met stoeltjes en flesjes water gerepeteerd werd. Het waren aanwijzingen, maar we wisten niets zeker.

Ook de dagelijkse persconferentie van de gouverneur, die leiding gaf aan de reddingsoperatie, was juist die avond afgelast dus we konden niets vragen. Het verlossende antwoord kwam van de Belgische duiker Ben Reymenants, die in een telefoontje aan een collega van Nieuwsuur vertelde dat de reddingsoperatie de volgende dag zou beginnen. Ze zouden vier jongens naar buiten brengen, was zijn boodschap.

Toen we de volgende dag, na wat schamele uurtjes slaap, wakker werden, was de reddingsactie in volle gang. We deden er de hele dag live verslag van. Er ging gejuich op onder de journalisten toen de gouverneur die avond de verlossende woorden sprak: er zijn vier jongens uit en ze maken het goed.

De daaropvolgende dagen gingen al niet veel anders. Omdat de persconferenties van de gouverneur pas aan het eind van de dag plaatsvonden, moesten we als journalisten vertrouwen op lokale bronnen. Internationale zenders als CNN, FOX en de BBC hadden grote teams en konden vaak als eerste melden dat er een ambulance wegreed. Om niet achter te blijven, gingen we als kleinere Europese omroepen samenwerken.

Zo hadden we een appgroep opgericht met andere kleinere omroepen, vooral uit Scandinavië. De groep was getiteld 'Wild Boars reporters', vernoemd naar de naam van het voetbalteam. Daarin hielden we elkaar continu op te hoogte van wat we wisten. Zo kon ik hen vertellen over wat een Nederlandse pompspecialist, te horen had gekregen van de Thaise overheid. En gaf de Zweedse correspondent van STV (de Zweedse NOS) ons de tip dat er op de school van de jongens een persconferentie zou zijn. Die was er niet, maar we konden, met behulp van zijn tolk, wel met wat vrienden van de jongens spreken, waardoor het Jeugdjournaal ook weer een mooie reportage had.

Ekapol

We hadden ook goed contact met de Thaise media, onder wie een ambitieuze, enthousiaste journaliste. Zij vertelde ons het verhaal over de coach, die in de eerste dagen toch verantwoordelijk werd gehouden voor het feit dat hij de jongens mee de grot in had genomen.

In de loop van de tijd draaide dit perspectief. Ekapol Chantawong bleek als 10-jarige wees bij de monniken terecht te zijn gekomen en was bekend met de kunst van het mediteren. Hij leerde de jongens mediteren, waardoor zij hun energie konden sparen en niet in paniek raakten. Ook wordt er nu gezegd dat de groep weleens uiteen gevallen zou zijn als hij er niet was geweest.

Ekapol at zelf niets van het snoep en de snacks om te zorgen dat de jongens voldoende hadden. Hij was dan ook een van de meest verzwakten toen ze de grot uitkwamen. Hij wilde als laatste. Als een kapitein die als laatste het schip verlaat. Ook dat was weer een bijzonder detail aan dit verhaal.

De twaalf jongens zijn alle reddingswerkers dankbaar én hebben flinke honger, zeiden ze in een videoboodschap:

Al met al was het een verhaal dat veel mensen aansprak. Vanwege de wanhoop, die iedere ouder zich voor kan stellen als hij een kind kwijt is. Vanwege de hoop toen ze gevonden werden, vanwege de saamhorigheid die de reddingswerkers en vrijwilligers toonden en de opofferingsgezindheid van de duiker die het leven liet. Zijn naam moet niet vergeten worden: Saman Kunan. Pas 38 jaar.

Natuurlijk is er ook op de redactie discussie geweest waarom we dit verhaal zo veel aandacht gaven en andere verhalen, zoals de natuurramp in Japan die op hetzelfde moment plaatsvond, minder. Mij werd gevraagd ernaartoe te gaan omdat de redactie in Hilversum niet volledig afhankelijk wilde zijn van de grote persbureaus, maar ter plekke eigen ogen, oren en indrukken van een eigen verslaggever wilde hebben.

Een verhaal over hoop

Waarom dit verhaal zo leefde? Ik heb er geen allesomvattend antwoord op. Behalve dat ik denk dat een verhaal over hoop, waarin we allemaal weer eens aan één kant stonden, zonder dat er discussies waren over wie gelijk heeft of niet, waarin afkomst of ras geen rol speelde, dat er aan zo'n universeel verhaal over medemenselijkheid altijd behoefte is.

Dit weekend zijn 4000 vrijwilligers uit de omgeving weer naar de grot gegaan om alles op te ruimen. Gekleed in gele shirts (want het is de maand van de verjaardag van de Thaise koning) en lichtblauwe petjes zijn ze weer onvermoeibaar aan de slag gegaan om hun grot en hun natuurpark weer terug te brengen in de oude staat om nieuwe toeristen te ontvangen.