President Zuma overleefde schandaal na schandaal. Tot nu

• Jacqueline Eckmann

  redacteur Buitenland

Dat de Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma weg moet, komt niet als een grote verrassing: het lot van de ANC-president hing al heel lang aan een zijden draadje. Dat bleek vorige week nog toen het parlement besloot om zijn State of the Nation uit te stellen, dat is de Zuid-Afrikaanse versie van de troonrede. Ook kwam de leiding van regeringspartij ANC vorige week meerdere keren bij elkaar om te praten over Zuma's vertrek.

En nu is voor het partijbestuur de grens dus echt bereikt en moet Zuma vertrekken onder druk van zijn eigen ANC-bestuur. Al jaren wordt de Zuid-Afrikaanse president geplaagd door corruptieschandalen. Maar de 75-jarige president wordt ook beschuldigd van fraude, witwassen en belastingontduiking. Verder zou hij smeergeld hebben aangenomen bij de aanschaf van wapens voor de Zuid-Afrikaanse defensie. In totaal gaat het om meer dan 700 aanklachten.

Beschuldigingen die Zuma allemaal heeft ontkend. In 2016 werd hij door de hoogste rechtbank van Zuid-Afrika schuldig bevonden van het schenden van de grondwet. Hij had voor 20 miljoen euro zijn villa laten verbouwen met staatsgeld. Zuma bood hiervoor later onder druk zijn excuses aan en heeft het geld uiteindelijk terugbetaald.

De populariteit van Zuma werd steeds minder. Het ANC verloor bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen de macht in vier grote steden. Nooit eerder verloor de partij zoveel steun.

De straatvechter van arme komaf werd bij zijn aantreden nog gezien als een welkome afwisseling van zijn voorganger, Thabo Mbeki. Mbeki werd door veel Zuid-Afrikanen toch gezien als een kille intellectueel. Zuma was de ongeschoolde jongen van het platteland die beter zou begrijpen wat de vele armen in Zuid-Afrika nodig zouden hebben.

Wankel

Tijdens de herdenkingsdienst van Nelson Mandela in 2013 werd de dalende populariteit pijnlijk duidelijk toen hij in een vol stadion door zijn eigen ANC-achterban werd uitgejouwd.

Zuma bleef aan de macht. Al begon dat steeds meer te wankelen. Ook binnen zijn eigen partij en kabinet. Vooral na het ontslag van negen ministers, onder wie de zeer populaire minister van Financiën die juist anti-corruptie was. Zij verzetten zich tegen de corrupte relatie met de Indiase zakenfamilie Gupta, die zelfs invloed gehad zou hebben op het aanstellen en ontslaan van ministers. Het ANC laat de mogelijke invloed van de drie zakenbroeders nu onderzoeken.

Moties van wantrouwen

Sinds zijn aantreden in 2009 overleefde Jacob Zuma acht moties van wantrouwen in het Zuid-Afrikaanse parlement, waarvan er maar bij vier moties echt is gestemd. In augustus 2017 nog, toen de vertrouwensmotie voor het eerst anoniem werd gehouden. Van zijn eigen partij ANC durfden 35 leden het vertrouwen in hun leider op te zeggen, maar het was niet genoeg om Zuma en zijn kabinet naar huis te sturen.

Zuma was het liefst aangebleven tot 2019, het einde van zijn tweede termijn. Maar zover is het dus niet gekomen.