Hoeveel heeft Nederland te zeggen op Sint-Maarten?

• Anne ter Rele

  redacteur Online

De Rijksministerraad zag volgens staatssecretaris Knops "geen andere optie meer": als premier Marlin van Sint-Maarten niet zou opstappen, zou Nederland de 550 miljoen euro uit een hulpfonds niet uitbetalen. Omdat het grotendeels verwoeste eiland het geld hard nodig heeft na orkaan Irma, zou de maatregel ingrijpende gevolgen hebben. Dus koos Marlin vanavond, na veel druk, eieren voor zijn geld.

Rutte noemde de maatregel van de raad "een stevige dreun" aan Sint-Maarten. Waarom nam de Rijksministerraad zo'n krachtig standpunt in tegen de premier van het eiland?

Sint-Maarten is een autonoom land binnen het Koninkrijk, met een eigen regering. "Daarom mag de Rijksministerraad er niet zomaar ingrijpen", vertelt correspondent Dick Drayer. "Behalve als er geen goed bestuur geleverd kan worden. Er zijn criteria voor wat 'goed bestuur' inhoudt, maar het is geen vastomlijnd concept: daar is vaak veel discussie over."

Er moet op de eilanden sprake zijn van een structureel onhoudbare situatie, legt Arjen van Rijn, hoogleraar Staatsrecht aan de Universiteit van Curaçao uit. "Als dat het geval is, moeten de maatregelen van de Rijksministerraad gericht zijn op herstel. De bevolking van een land moet de gelegenheid krijgen zijn stem te laten horen, bijvoorbeeld met nieuwe verkiezingen."

De afgelopen jaren trad de Rijksministerraad drie keer eerder op, bijvoorbeeld door het geven van een aanwijzing. "Die beslissingen zijn in het verleden opgevolgd, maar er is vaak onenigheid over", vertelt Van Rijn. In de zomer van 2014 adviseerde de raad aan de Arubaanse gouverneur Fredis Refunjol om de rijksbegroting van het eiland niet te ondertekenen. De Arubaanse premier Mike Eman was woest en ging in hongerstaking. Na een onderzoek concludeerde de Raad van State dat het besluit van de ministerraad onwettig was.

Dit voorjaar greep de ministerraad in op Curaçao. De interim-regering die aan de macht was, probeerde geplande verkiezingen te voorkomen. Daarop gaf Nederland de gouverneur van het eiland extra bevoegdheden om de verkiezingen in goede banen te leiden. Daarmee werd de eilandsregering omzeild.

Waarborgen van de macht

De beslissingen van de Rijksministerraad worden door politici op de eilanden dus niet altijd met open armen ontvangen. De bewoners zijn het er echter wel vaak mee eens, zegt Drayer. "Veel mensen vinden het een prettig idee dat het bestuur op hun eiland door een extern instituut gewaarborgd wordt. Zeker nu soms blijkt dat er duistere types politieke macht verkrijgen, is het voor hen een stok achter de deur."

Er zijn ook felle tegenstanders van de samenwerking met Nederland, vertelt Drayer. Zeker in Curaçao zie je die beweging. Zo sprak de in 2013 vermoorde politicus Helmin Wiels zich uit voor onafhankelijkheid. "Maar toch is die beweging sterk in de minderheid."

Vooral op Sint-Maarten is de bevolking grotendeels tevreden met de Nederlandse invloed, vertelt Drayer. "De politiek op Sint-Maarten heeft weinig raakvlak meer met de bevolking. Politici zijn druk bezig met de verkiezingen en het veiligstellen van hun macht. Maar de bevolking is klaar met politieke spelletjes, zeker na Irma: ze willen wederopbouw."

Drayer is na de orkaan vier keer op het eiland geweest. "Als ik daar op straat vraag of mensen autonomie willen, of een dak boven hun hoofd, kiezen ze allemaal voor het laatste."

Integriteitskamer

Nu Marlin onder druk van Nederland is afgetreden, zal Sint-Maarten de 550 miljoen euro alsnog ontvangen. Wel moeten eerst ook andere Nederlandse eisen voor het hulpfonds worden ingewilligd. Zo moet er een integriteitskamer worden ingesteld, die erop let dat het geld uit Nederland goed wordt besteed.