Hoe presidentsvrouw 'Gucci Grace' uit de gratie raakte in Zimbabwe

• Tomas Riemens

  redacteur Online

Met de coup in Zimbabwe lijkt het leger vooral te willen voorkomen dat Grace Mugabe aan de macht komt. De 52-jarige vrouw van president Robert Mugabe (93) werd de afgelopen tijd naar voren geschoven als de voornaamste kandidaat om haar echtgenoot op te volgen. Alleen is 'Gucci Grace' weinig geliefd bij veel Zimbabwanen en militairen.

"Die vrouw is gek", verkondigde de geschorste parlementariër en oorlogsveteraan Chris Mutsvangwa vorige week nog vanuit Zuid-Afrika. Hij zei dat Grace Mugabe de macht had verkregen door een "coup met huwelijksakte". "Ze heeft haar seniele echtgenoot zover gekregen de macht aan haar over te laten."

Net als veel andere veteranen en actieve militairen vindt Mutsvangwa dat Grace Mugabe absoluut ongeschikt is voor het presidentschap. De voormalig onafhankelijkheidsstrijders zagen met lede ogen toe hoe de presidentsvrouw machtiger werd, terwijl de gezondheid van haar 41 jaar oudere echtgenoot verslechterde.

Bij haar opmars in de politiek maakte ze steeds meer vijanden, zegt expert Hugo Knoppert van Zimbabwe Watch, een samenwerkingsverband van ngo's. "Ze gedroeg zich de laatste tijd niet bepaald presidentieel."

Bekijk in deze video de weg die Grace Mugabe aflegde naar politieke macht.

De afgelopen jaren viel 'Gucci Grace' vooral op door haar voorliefde voor dure kleren, haar agressieve gedrag en publiekelijke aanvallen op politieke tegenstanders. Zo zou ze in september in Zuid-Afrika een fotomodel hebben mishandeld dat een nacht doorbracht met haar zoons. Eerder zou ze een fotograaf hebben geslagen en spullen van journalisten hebben vernield.

Ondanks de zware economische crisis die al jarenlang woedt in Zimbabwe, kwam Grace regelmatig in het nieuws vanwege haar extravagante uitgaven. Ze zou ooit binnen enkele uren 100.000 euro hebben uitgegeven in winkels in Parijs en bestelde twee jaar geleden een diamant van ruim een miljoen dollar voor haar trouwdag.

Mede door haar koopgedrag en geweldsuitbarstingen is ze niet populair in Zimbabwe. Ook met haar publieke optredens maakte ze weinig vrienden. "Ze stelde zich zeer polariserend op en maakte regelmatig andere politici belachelijk bij bijeenkomsten", vertelt Knoppert. "Met dat gedrag schopte ze veel mensen tegen de schenen."

Pion van G40

De presidentsvrouw kon al op weinig krediet rekenen bij kopstukken van regeringspartij ZANU-PF, omdat ze niet heeft meegevochten in de onafhankelijkheidsstrijd in Zimbabwe. Veel Zimbabwanen zien dat als belangrijke vereiste voor een politieke carrière. Binnen de ZANU-PF ontstond mede hierdoor steeds meer weerstand tegen Grace Mugabe.

Toch heeft de presidentsvrouw ook aanhangers in Zimbabwe. Ze vertegenwoordigt Generation 40, een groep jongere partijgenoten die niet meevocht in de bevrijdingsstrijd. "Als belangrijke pion van deze fractie binnen de ZANU-PF moest zij de tegenstanders, vooral oudere politici, aanpakken", zegt Knoppert. Door haar felle uitlatingen zette ze de verhoudingen binnen de partij op scherp.

Ondertussen nam Grace Mugabe de afgelopen tijd een steeds prominentere rol in binnen de regeringspartij. Dat komt volgens critici doordat Robert Mugabe zich door zijn hoge leeftijd en slechtere gezondheid makkelijker liet beïnvloeden.

De presidentsvrouw sprak haar politieke ambities openlijk uit en promoveerde twee jaar geleden ineens op een proefschrift terwijl ze niet bij een universiteit stond ingeschreven. Daarnaast eiste ze een hoge post op in de ZANU-PF en wilde ze de regels voor het vicepresidentschap aanpassen zodat er een vrouw benoemd kon worden. Begin deze maand zorgde ze er persoonlijk voor dat provinciale leiders hun steun gaven aan een motie van wantrouwen tegen vicepresident Mnangagwa.

Maar met het wegsturen van invloedrijke rechterhand en gedoodverfde opvolger van Robert Mugabe overspeelde ze haar hand, zegt Knoppert. Mnangagwa stond bekend om zijn goede banden met de legerleiding. "Het is een zeer machtig man. Ik had verwacht dat zijn ontslag was afgestemd met het leger, maar dat bleek niet het geval. Dit lijkt een blunder te zijn geweest."

Volgens de officiële lezing werd de vicepresident weggestuurd omdat hij een gebrek aan loyaliteit en respect toonde. Wat nog meer tot het besluit heeft geleid, blijft gissen. "Zijn ontslag kan het resultaat zijn geweest van een jarenlange machtsstrijd, maar ook zijn gebeurd in een opwelling. Anderhalve week geleden werd Grace Mugabe uitgejouwd op een partijbijeenkomst, waar Mnangagwa wél goed werd ontvangen. Mogelijk was ze daar boos over."

Meteen na de machtsovername keerde de naar Zuid-Afrika gevluchte Mnangagwa terug naar Zimbabwe, waar hij nu wordt genoemd als opvolger van Mugabe. De president is onder huisarrest geplaatst, zijn vrouw is volgens onbevestigde berichten het land ontvlucht. Ondertussen maakt het leger jacht op aanhangers van Grace Mugabe. Onder anderen de minister van Financiën, een van de kopstukken van de G40, werd gearresteerd.

Critici zoals de invloedrijke politicus Mutsvangwa zijn lovend over de machtsovername. Hij sprak van "een bloedeloze correctie van ernstig machtsmisbruik". De legerleiding bespreekt nu of president Robert Mugabe na 37 jaar regeren wordt afgezet, of dat hij nog even mag aanblijven. Een ding is duidelijk: het leger wil Grace niet als zijn opvolger.