Het leger heeft de macht gegrepen in Zimbabwe, al wordt uitdrukkelijk ontkend dat het om een coup gaat. Deze actie lijkt op het eerste gezicht gericht op president Robert Mugabe, maar de legerleiding heeft het juist gemunt op zijn vrouw, zegt Jan Bart Gewald, directeur van het Afrika Studiecentrum in Leiden.
"We moeten een duidelijk onderscheid maken in deze 'paleiscoup': Grace Mugabe wordt aangepakt, niet Mugabe zelf." De (veel jongere) vrouw van Mugabe heeft zichzelf de laatste jaren proberen te positioneren als de opvolger van haar man Robert (93), iets waar veel verzet tegen is.
Vorige week begon Mugabe aan een grote zuiveringsactie binnen zijn eigen partij ZANU-PF. Zo werd vicepresident Emmerson Mnangagwa de laan uitgestuurd. "Dit leek de weg vrij te maken voor Grace Mugabe, maar daar heeft het leger dus nu een stokje voor gestoken."
Nooit gevochten
Volgens Gewald is Mnangagwa heel erg populair onder de legerleiding. Mnangagwa heeft zelf gestreden in de vrijheidsstrijd die Zimbabwe in 1980 de onafhankelijkheid bracht. In tegenstelling tot de 52-jarige Grace Mugabe.
"Het leger zou nooit toestaan dat een vrouw als Grace, die niet gestreden heeft voor onafhankelijkheid, de macht zou krijgen. Ze heeft zichzelf daarnaast teveel naar voren geschoven en Mnangagwa proberen weg te zetten. Dat is in het verkeerde keelgat geschoten."
Gewald noemt Mnangagwa een sluwe en intelligente man. "Hij wordt ook wel 'de krokodil' genoemd. Hij blijft rustig liggen en slaat dan met een grote klap toe. Het is overduidelijk dat deze coup in de koelkast stond. Mnangagwa werd vorige week weggestemd en nu zit de president met zijn gezin in huisarrest. Dit is volledig afgestemd met het leger."
Waarschijnlijk zal Mnangagwa de taken van Mugabe waarnemen tot aan de nieuwe verkiezingen. "En dan is de verwachting dat hij die verkiezingen glansrijk zal winnen. De partij wil stabiliteit." Verder verwacht Gewald dat er weinig zal veranderen. "Deze coupe is geruisloos verlopen en aan het regime zelf zal weinig veranderen."
Naar verwachting zal Mugabe morgen zijn aftreden aankondigen. Daarmee komt een einde aan 37 jaar heerschappij. Mugabe is aan de macht sinds 1980, het jaar dat Zimbabwe onafhankelijk werd van Groot-Brittannië en de naam Rhodesië achter zich liet.
"Mugabe is de personificatie van de strijd tegen de blanke overheersing. Hij heeft Zimbabwe onafhankelijk gemaakt en om die reden zal hij altijd als held worden beschouwd", zegt Gewald.
Maar de Zimbabwanen kregen de afgelopen decennia ook te maken met onderdrukking, corruptie en economisch wanbeleid. Niet lang na zijn aanstelling ontpopte Mugabe zich tot een dictator.
Een deel van de bevolking is puissant rijk geworden onder Mugabe. Hen zal je niet horen klagen
Zo rekende hij in de jaren 80 hardhandig af met opstandelingen die zich niet door hem vertegenwoordigd voelden. En in de jaren 90 kreeg de president te maken met een serieuze oppositie, die hij liet neerslaan. Ook nam hij blanke boeren hun land af, waarna de economie volledig instortte.
Toch zijn er ook genoeg mensen rijk geworden tijdens het bewind van Mugabe, zegt Gewald. "Er zijn hele delen van Zimbabwe die heel veel baat bij Mugabe hebben gehad. Een deel van de bevolking is puissant rijk geworden. Hen zal je niet horen klagen."
