Weer een Turkse Nederlander vast, hoe zit dat precies?
Opnieuw een Nederlander vast in Turkije, zo werd vanmiddag bekend, naar het lijkt om politieke redenen. En Turkse Nederlanders die melden dat ze bij de Turkse grens ondervraagd en geïntimideerd worden. Wat is er aan de hand? Is dit een politiek spel? En kan Nederland er iets tegen doen? De NOS sprak met betrokkenen in Nederland en Turkije om een beeld te krijgen.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken meldde eerder dat het weet van rond de tien Nederlanders die in Turkije vastzitten. Zij zitten in de gevangenis, of mogen in afwachting van hun proces Turkije niet verlaten.
Naar het nu lijkt hebben alle Nederlanders die in Turkije vastzitten een dubbele nationaliteit: een Nederlands en een Turks paspoort. Er zitten geen mensen tussen met alleen de Nederlandse nationaliteit. Nederlanders die ook een Turks paspoort hebben, worden door de Turkse rechter beschouwd als Turken.
Het kan daarom gebeuren dat het ministerie van Buitenlandse Zaken in Nederland niets hoort van een arrestatie. De Turkse autoriteiten zijn verplicht een arrestatie van een Nederlands staatsburger bij Buitenlandse Zaken te melden, maar voor mensen die ook de Turkse nationaliteit hebben, voelen de Turken zich niet aan deze afspraak gebonden.
Als iemand wordt opgepakt, moet Buitenlandse Zaken dus actief navraag doen bij de Turkse autoriteiten. Het ministerie kan vervolgens niet veel meer doen dan een goede advocaat aanraden en de Turken vragen om een snelle behandeling van de zaak.
Drie categorieën
Voor zover dat te achterhalen is, zijn er nu drie verschillende redenen waarom Nederlanders vastzitten in Turkije. Een aantal van hen wordt beschuldigd van betrokkenheid bij de Gülen-beweging, die volgens de Turkse regering achter de mislukte coup van vorig jaar zit.
Een tweede categorie wordt vastgehouden omdat zij volgens justitie in Turkije president Erdogan hebben beledigd. Bijvoorbeeld in berichten op sociale media. Anderen kunnen die uitingen in Turkije melden en zij worden dan vervolgd.
De derde categorie is betrokken geweest bij acties van de oppositie in Turkije zoals de student Volkan Caliskan, die eind juli werd opgepakt na een spandoek-actie in een voetbalstadion.
Bekende gevallen
Van de rond de tien Nederlanders van wie Buitenlandse Zaken weet dat ze vastzitten in Turkije, zijn een paar gevallen bekend in de media. Afgelopen april maakte de NOS voor het eerst melding van een Turkse Nederlander die om politieke redenen Turkije niet mocht verlaten. Hij is inmiddels terug in Nederland, maar zei te weten van meerdere Nederlanders die vastzitten in Turkije.
Vervolgens sprak dagblad Trouw eind juli met een man die met zijn gezin direct bij aankomst in Istanbul werd opgepakt. Hij had president Erdogan op sociale media een dief en een dictator genoemd. Een vrouw die met haar zoontje in Turkije was voor een begrafenis, overkwam vorige week hetzelfde, meldde De Gelderlander. Zij zou banden hebben met de Gülen-beweging, maar weet daar naar eigen zeggen niets van.
En er is dus de zaak van Volkan Caliskan, die eind juli met een groep vrienden de voetbalwedstrijd Besiktas-Bursaspor bezocht. Op de tribune ontvouwden zijn vrienden een spandoek met de tekst 'laat Nuriye en Semih leven': een verwijzing naar twee hongerstakers die met hun actie protesteren tegen hun ontslag. Die hongerstaking trekt veel aandacht in Turkije.
De stakers zelf zitten in de gevangenis, veel activisten die voor hen opkomen zijn in de afgelopen weken opgepakt. Ook vier advocaten van de hongerstakers zitten inmiddels vast. Caliskan kwam net als zijn groep vrienden vorige week vrij, maar hij mag in afwachting van zijn proces Turkije niet verlaten.
Diplomatieke crisis
Het risico bestaat dat deze Turkse Nederlanders onderdeel zijn of worden van een politiek spel. De Turkse regering is woest op Europese landen, omdat zij weigeren mensen uit te leveren die volgens Turkije betrokken zijn bij de mislukte coup. De Duitse regering zegt inmiddels hardop dat de Turkse regering de arrestaties in Turkije gebruikt als wraakoefening.
Afgelopen week kondigde de Turkse regering per decreet af dat uitlevering of het uitruilen van buitenlanders voortaan een zaak is van het ministerie van Buitenlandse Zaken. President Erdogan zal het laatste woord hebben in deze zaken. Hij kan vanaf nu dus buitenlanders die vastzitten in Turkije zonder tussenkomst van een rechter inzetten in onderhandelingen.
Bondskanselier Merkel en de presidenten Macron en Trump belden de laatste maanden regelmatig persoonlijk met Erdogan om hem te verzoeken staatsburgers van hun landen vrij te laten. In slechts één geval had dat resultaat: een Franse journalist, die in Istanbul woonde en een maand in een Turkse cel zat, werd Turkije uitgezet.
Nederland staat er in dat opzicht nog slechter voor dan andere landen: sinds afgelopen maart verkeren Turkije en Nederland in een diplomatieke crisis. De Nederlandse ambassadeur mag Turkije niet in, er is geen contact tussen de Turkse en Nederlandse regering. Waar de leiders van Duitsland, Frankrijk en de VS Erdogan in ieder geval nog kunnen bellen, kan premier Rutte dat niet.
