Enquêtecommissie: 'papieren werkelijkheid' helpt om minder belasting te betalen

Trustkantoren, belastingadviseurs en hun vermogende klanten creëren een papieren werkelijkheid die toezicht door De Nederlandsche Bank (DNB) en de Belastingdienst moeilijk en soms onmogelijk maakt.

Dat is een van de conclusies van de parlementaire enquêtecommissie van de Tweede Kamer die onderzoek deed naar belastingontwijking en -ontduiking,

De Nederlandsche Bank (DNB) wil dat de Tweede Kamer bepaalde juridische constructies verbiedt in de nieuwe Wet toezicht trustkantoren.

Belastingontduiking

Ook moeten trustkantoren beter onderzoeken en vastleggen wie hun klanten zijn om te voorkomen dat zij, soms zonder het te weten, meewerken aan belastingontduiking en de financiering van criminele of terroristische activiteiten.

Commissievoorzitter Nijboer: "Trustkantoren houden zich onvoldoende aan de wet. Er is te weinig toezicht en de zelfregulering komt niet van de grond."

Goed geld

Tegelijkertijd is deze sector een belangrijk onderdeel van de Nederlandse economie. Bedrijven vestigen zich graag in Nederland. En er wordt goed geld verdiend door fiscale en juridische adviseurs.

Maar doordat zij allemaal een onderdeeltje van het proces vormen, is er weinig aandacht voor maatschappelijke verantwoordelijkheid en moraliteit, zegt de commissie. Nijboer heeft geen indicaties dat er door getuigen meineed is gepleegd. "Maar dat is ook moeilijk voor ons om vast te stellen."

Hoe nu verder

De VVD deed uit principe niet mee met de enquête, de partij vindt dat er al genoeg regels zijn doorgevoerd. De andere drie partijen die onderhandelen over een nieuw kabinet - CDA, D66 en ChristenUnie - deden wel mee.

Nijboer wilde niet ingaan op de vraag hoe dat nu verder moet. "Het is aan de Tweede Kamer om iets met de conclusies te doen", zei hij.

Hieronder een samenvatting van de verhoordagen:

Dag 1 'Belastingdienst voert soms ongelijke strijd tegen ontduikers'

De Belastingdienst heeft moeite met het controleren van bedrijven en particulieren met ingewikkelde belastingconstructies. Die hebben adviseurs en juristen die jarenlang bezwaar kunnen maken en procedures kunnen beginnen voordat een rechter beslist of het gaat om belastingontduiking of niet.

Dag 2 Nederland is geen belastingparadijs maar een 'verhullingsparadijs'

Het toezicht op de meer dan duizend gespecialiseerde belastingexperts en juristen van de 227 trustkantoren in Nederland is in handen van twaalf mensen van De Nederlandse Bank. De journalisten die de Panama Papers onderzochten vinden het naïef om te denken dat trustkantoren zich uit zichzelf netjes gaan gedragen.

Dag 3 Belastingadviseur 'rijk Nederland' vindt zichzelf geen belastingontwijker

Gregory Elias, de belastingadviseur van 'rijk Nederland' spreekt liever van belastingkorting dan van belastingontwijking. Hij is zelf multimiljonair geworden met de verkoop van een trustkantoor, maar hij werkt nog steeds. Zijn naam komt 312 keer voor in de Panama Papers, de naam van zijn kantoor 1200 keer.

Dag 4 Zaakwaarnemer Rolling Stones en U2: ik ben geen brievenbusfirma

De zaakwaarnemer van de Rolling Stones en U2 wekt ergernis op. De commissie begrijpt niet dat Favié ontkent dat de Stones en U2 voor Nederland kiezen vanwege het belastingvoordeel. Dat terwijl de bands dat zelf in de pers hebben gezegd. Commissielid Van Dam: "U heeft mij niet overtuigd, ik vind het niet geloofwaardig wat u zegt."

Dag 5 'Klein deel notarissen leent zich voor belastingontduiking'

"Dan is er een bv op een of ander Caribisch eiland dat ik dan moet opzoeken op internet omdat ik er nog nooit van heb gehoord. Daar liggen dan een paar rotsen in de zee en dat is dan kennelijk het centrum van de handel? Op dat moment moet je gaan opletten", zegt emeritus hoogleraar en voormalig notaris Martin Jan van Mourik.

Dag 6 'Niets mis met zo weinig mogelijk belasting betalen'

Commissievoorzitter Nijboer snapt de moraal van de trustsector niet. "Moet je niet beginnen met zelf het beestje bij de naam te noemen. Dat belastingbesparing eigenlijk belastingontwijking is. Dat een constructie bedoeld is om geen belasting te betalen. Dat mensen in een samenleving verwachten dat iedereen, net als zij, netjes belasting betaalt."

Dag 7 Communicatieadviseurs trainen getuigen belasting-enquête

Regelmatig verzucht een Kamerlid na een lang antwoord: "Ja, maar dat vroeg ik niet." Soms uit de commissie ongeloof als een getuige zegt iets niet te weten. "U heeft nu al een paar keer gezegd 'dat zou kunnen' op vragen die je gewoon met ja of nee kunt beantwoorden." Zijn de getuigen uit deze sector zwijgzaam of goed getraind?

Dag 8 Commissie: Tweede Kamer kan belastingontwijking gaan aanpakken

Op de laatste verhoordag kwamen twee Nederlandse 'spelers' in het schandaal van de Panama Papers aan het woord. Frank Sonsma richtte naast zijn eigen trustkantoor een Nederlandse vestiging op van spin in het web Mossack Fonseca. Hij is inmiddels zijn vergunning kwijt. Guus Poelen's kantoor deed ook regelmatig zaken met Mossack Fonseca. Hij houdt vol dat hij te weinig weet van de 'foute' handel die via zijn bedrijf liep.