Frankrijk kiest nationalisme of globalisme: Le Pen of Macron?

• Hans Brom

  Buitenlandredacteur

In Frankrijk wordt sinds 8.00 uur vanochtend gestemd voor de tweede en beslissende ronde van de presidentsverkiezingen. In het grootste deel van het land gaan de stembureaus om 19.00 uur dicht, maar in een paar grote steden, zoals Parijs en Marseille, kan tot 20.00 uur gestemd worden. Dan volgt een exitpoll: een foto van de winnaar verschijnt in beeld. Die exitpoll heeft er nooit naast gezeten.

De Fransen maken vandaag een keuze die voor Frankrijk en Europa verstrekkende gevolgen kan hebben: worden de vensters op de wereld opengegooid of gaan ze dicht? Globalisme of nationalisme, Emmanuel Macron of Marine Le Pen.

Macron wil nauwe samenwerking binnen een hervormde EU, Le Pen wil als het even kan uit de EU en uit de euro stappen. Er valt dus te kiezen uit twee zeer verschillende richtingen.

Volgens de peilingen gaat Macron met een straatlengte voorsprong winnen. Althans, hij staat steeds rond 60 procent van de stemmen, Le Pen rond de 40 procent. Maar daar zijn wel kanttekeningen bij te plaatsen: een peiling is nog geen uitslag.

In de eerste ronde, waaraan elf kandidaten meededen, eindigden de twee dicht bij elkaar. Macron kreeg 23,9 procent, Le Pen 21,7. Een van de twee zal die score naar 51 procent moeten tillen.

Voor de tweede ronde is het gebruikelijk dat kandidaten die op de derde plaats of lager zijn geëindigd hun kiezers een stemadvies geven. Soms met overtuiging, soms licht walgend. Een eenvoudige optelsom leert dat Macron wint na al die stemadviezen.

Maar er spelen meer factoren dan je in een vragenlijst kunt vangen. Het kan zijn dat kiezers het stemadvies helemaal niet volgen. Ook zijn er waarschijnlijk veel thuisblijvers en zwevende kiezers.

Sinds vrijdag middernacht mag er geen campagne meer worden gevoerd en mogen er ook geen peilingen meer worden gepubliceerd. Het effect van de hack van de e-mails van Macrons beweging En Marche! is dus ook niet duidelijk.

Desinformatie

Dat effect zou best eens mee kunnen vallen. Publicatie van de hacks is strafbaar, de inhoud van de mails is daarom nauwelijks gedeeld.

Daar komt nog bij dat heel Frankrijk, en zeker het Macron-kamp, zat te wachten tot er (des)informatie zou worden gelekt. Deze keer zat de bron waarschijnlijk in de Verenigde Staten, bij aanhangers van president Trump.

Een ding gemeen

Later werden de mails onder meer door Russische accounts geretweet. Daar zien ze liever de Rusland-vriendelijke voorstellen van Le Pen en niet een versterking van de EU die Macron voorstaat.

Toch hebben beide kandidaten een ding gemeen: ze zijn eropuit om het politieke systeem te veranderen. Le Pen strijdt heel uitdrukkelijk tegen de elite die het land al tientallen jaren regeert. Zo wil ze af van het districtenstelsel, dat de grote partijen bevoordeelt en nieuwkomers dwarsboomt.

Ook Macron vecht tegen de gevestigde orde en heeft daarvoor zijn eigen beweging En Marche! opgericht. Niet links, niet rechts, zoals hij zelf zegt. Langzaam maar zeker heeft hij de gevestigde partijen als Les Républicains en de Parti Socialiste het leven vrijwel onmogelijk gemaakt.

Macron is jong, welbespraakt, en heeft een positief verhaal over de opbouw van een hervormd en minder star Frankrijk. Twee jaar lang was hij minister van Economische Zaken onder de diep impopulaire Hollande. Maar dat heeft hem niet merkbaar bezoedeld. Wat bij links wel wat weerstand opwekte, was zijn baan als vermogensbeheerder bij de bank Rothschild.

Marine Le Pen komt soms wat nors over, maar het is duidelijk dat ook zij een grote groep kiezers aanspreekt. Ze gaat in op de angsten die veel Fransen hebben en stelt hen gerust met het aandragen van simpele oplossingen. Grenzen dicht, en om de Franse industrie te beschermen een forse heffing op alle importen.

Haar vader en voorganger als partijleider, Jean-Marie Le Pen, is voor veel mensen een extreem-rechtse houwdegen met racistische opvattingen. Ze heeft er dan ook alles aan gedaan dat imago van zich af te schudden.

Op haar campagnemateriaal kwam de naam Le Pen niet voor, evenmin als de naam van haar partij Front National. Nog geen twee weken geleden legde ze zelfs het partijvoorzitterschap neer zodat haar banden met de door veel Fransen verachte partij niet tegen haar gebruikt konden worden.

Afgelopen woensdagavond was het hoogtepunt en eigenlijk ook de afsluiting van de campagne: een meer dan tweeënhalf uur durend tv-debat tussen Le Pen en Macron. Macron glimlachte presidentieel toen Le Pen hem een slager noemde die Frankrijk aan het grote geld wilde opofferen. Op zijn beurt probeerde Macron zijn rivale af te schilderen als een haatdragende leugenaar.

Volgens twee derde van de kijkers was Macron de winnaar van het debat. Maar wie echt de volgende president van Frankrijk is, weten we pas vanavond.