Hans Spekman wilde PvdA opschudden met 'wilde' uitspraken

"Ik zeg liever doordacht iets wilds dan dat ik grijs word", zei Hans Spekman in 2011, toen hij campagne voerde voor de voorzittersverkiezing bij de PvdA. Hij vond PvdA'ers vaak te voorzichtig en daardoor te weinig kleurrijk. Hij wilde de boel opschudden.

Spekman stelde zich kandidaat nadat Lilianne Ploumen onverwacht haar aftreden had aangekondigd als PvdA-voorzitter. Spekman, die al vijf jaar Kamerlid was, won de verkiezing met glans. De partijleden kozen hem met 81,8 procent van de stemmen. Begin 2012 begon hij als partijvoorzitter en vorig jaar werd hij herkozen voor een nieuwe termijn van vier jaar. Dit keer waren er geen tegenkandidaten.

Vrijdagavond maakte hij bekend dat hij in het najaar stopt als partijvoorzitter.

Van Hans Spekman kan veel gezegd worden, maar niet dat hij een grijze muis is. Om zijn arbeidersimago te versterken droeg hij versleten truien, afgetrapte broeken en slobberige T-shirts.

Ook was hij een gedreven socialist, die het 'rode' hart op de tong droeg. Zo zei hij in het eerste jaar van zijn voorzitterschap, een paar dagen voor het aantreden van het het kabinet-Rutte II: "Nivelleren is een feest." Die opmerking sloeg op de - snel weer geschrapte - inkomensafhankelijke zorgpremie die VVD en PvdA net onderling hadden bedongen en was zeer pijnlijk voor de VVD.

De liberale achterban zag deze 'socialistische' maatregel, die de verschillen tussen hoge en lage inkomens zou verkleinen, helemaal niet zitten. En Spekmans opmerking was olie op het vuur. De Telegraaf voerde hard campagne, met koppen als "Marx Rutte". Het leidde ertoe dat de maatregel werd geschrapt.

Eerder al had Spekman het vertrek van Job Cohen als partijleider mede veroorzaakt door in een interview met Trouw te zeggen dat de PvdA een SP-light moest worden. Dat schoot toenmalig Kamerlid Timmermans in het verkeerde keelgat. Hij schreef een woedende mail die uitlekte naar de media, waarna Cohen besloot op te stappen.

Spekman stapt in oktober op omdat de PvdA een monsterverlies heeft geleden bij de Tweede Kamerverkiezingen. Een deel van de partij vindt dat hij hier als campagneleider verantwoordelijk voor is. Hijzelf vindt dat hij niet kan aanblijven omdat er discussie over zijn positie is ontstaan en er nu eenheid nodig is.

Ook zou hij de lijsttrekkersverkiezing hebben doorgedrukt, waardoor PvdA-leider Samsom in december een paar maanden voor de verkiezingen het veld nog moest ruimen, en zijn opvolger Asscher te laat aan zijn campagne kon beginnen.

Spekman dacht dat de lijsttrekkersverkiezing de PvdA van zijn kwakkelende imago zou kunnen afhelpen. Maar het werd geen feestje maar een moddergevecht, constateerde NOS-verslaggever Xander van der Wulp al in november.

Er kwam een krachtmeting tussen twee kandidaten die inhoudelijk dezelfde koers voeren. "De een - Samsom - heeft het beleid van het kabinet-Rutte bedacht, de ander - Asscher - heeft het uitgevoerd." Asscher vergrootte zijn geloofwaardigheid niet door Samsom in de campagne hard aan te vallen. Vervolgens had hij pas vanaf december de tijd om bij het grote publiek als gezicht van de PvdA in beeld te komen. Die tijd was te kort. Pas in het laatste debat bij de NOS leek hij de juiste toon te vinden - te laat om de grootste nederlaag van een partij in de Nederlandse geschiedenis te voorkomen.