Wat doen scholen tegen pesten? En werkt dat ook?

Sinds 2015 is er veel gebeurd om pesten op scholen te bestrijden. Scholen zijn wettelijk verplicht om pestgedrag actief aan te pakken. Hoe doen ze dat en in hoeverre werkt het?

Op 1 augustus 2015 is de zogeheten 'wet Veiligheid op school' ingegaan. "De aanleiding daarvoor waren twee tragische gevallen van zelfmoord vlak na elkaar", zegt Ellen Hondius van Stichting School & Veiligheid. "Staatssecretaris Dekker wilde dat er een wet zou komen die handvatten biedt om pesten onder leerlingen aan te pakken."

Scholen in het basis- en voortgezet onderwijs kregen een jaar om de voorbereidingen rond te krijgen. Sinds 1 augustus vorig jaar controleert de onderwijsinspectie actief of de wet wordt nageleefd en wat de resultaten zijn.

Scholen in het basis- en voortgezet onderwijs is het aantal kinderen dat aangeeft gepest te worden, gedaald. Daar kwamen eind vorig jaar cijfers over naar buiten.

In 2016 werd 10 procent van de basisschoolleerlingen naar eigen zeggen gepest, tegenover 14 procent in 2014. Op de middelbare school is ook een lichte daling te zien: 8 procent vorig jaar tegenover 11 procent in 2014. Verder staat in het rapport dat het nog te vroeg is om te spreken van een trend, omdat er nog maar twee toetsmomenten zijn geweest.

Volgens Hondius is er verbetering zichtbaar in het veiligheidsgevoel op scholen. Ze zegt dat de aanpak van pesten beter geregeld is.

'Te weinig gedaan'

Toch laat de opgelaaide discussie rondom de zelfmoord in Heerlen zien dat het probleem nog niet opgelost is. De familie Selvam vindt dat de school en gemeente te weinig hebben gedaan om de dood van Tharukshan, die werd gepest, te voorkomen.

"Natuurlijk schrik je ontzettend van wat er is gebeurd in Heerlen", zegt Hondius. "Je realiseert dan dat het tegengaan van pesten blijvend aandacht vraagt. Hoewel pesten op school niet volledig te voorkomen is, moeten we er wel alles aan doen om het te bestrijden." Ze zegt dat het vooral lastig blijft voor leerkrachten om pestgedrag te herkennen.

Dat komt volgens onderzoeker Beau Oldenburg van de Rijksuniversiteit Groningen omdat pestgedrag iets subjectiefs is."Het kan voor kinderen voelen dat ze gepest worden, maar voor de klasgenoten juist van niet. En leerkrachten zien een gepest iemand ook niet altijd als slachtoffer." Het is volgens Oldenburg dus erg belangrijk dat alle meldingen over pesten serieus worden genomen.

'Dubieuze methodes'

Ze denkt dat aanpak van pestkoppen op sommige scholen beter moet. Er zouden nog veel misvattingen zijn over hoe je pesten het beste kan bestrijden. "Ik hoor wel in de praktijk dat er een anti-pestprotocol is, maar er worden dubieuze methodes gebruikt waar geen gedegen onderzoek naar is gedaan."

"Ik kreeg laatst een mail over een nieuwsbrief van een school met daarin de volgende tip: 'misschien loont het toch om merkkleding te kopen voor uw kind.' Terwijl gepeste kinderen juist niet aan die dwang moeten toegeven."

De onderzoeker ziet liever een wetenschappelijk onderbouwde aanpak voor het probleem. Dat komt volgens Oldenburg neer op het aanspreken van de hele groep. "Pesters nemen iemand te grazen om cool over te komen en willen dus een publiek. Als de kinderen het dan toejuichen of niets doen, geven ze hem bevestiging. Wat je eigenlijk wilt, is dat kinderen het slachtoffer helpen en verdedigen."

Volgens haar moet de hele klas worden aangespoord om het voor de slachtoffers op te nemen. "Slachtoffers zeggen vaak: het pesten is niet zo erg, maar het feit dat iedereen eromheen staat en niemand iets doet."