Emoties en veel vragen na bloedbad in homobar Orlando

Een dag na het bloedbad in een homobar in Orlando leven er veel vragen in de Verenigde Staten. Zo is er nog steeds veel onduidelijk over het motief van de schutter, die bekend was bij de FBI en op een lijst stond van mensen die mogelijk met Islamitische Staat sympathiseerden.

In de nacht van zaterdag op zondag ging de schutter de nachtclub Pulse in het uitgaanscentrum van Orlando binnen. Daar schoot hij om zich heen met een semi-automatisch machinegeweer. Vijftig mensen vonden de dood, nog eens 53 raakten gewond. De man werd doodgeschoten toen de politie de bar bestormde.

Al snel na de schietpartij maakten Amerikaanse veiligheidsdiensten de identiteit van de schutter bekend: de schutter was de 29-jarige Omar Mateen, een Amerikaan van Afghaanse afkomst. Mateen werkte sinds 2007 als beveiliger voor G4S, het grootste beveiligingsbedrijf ter wereld, en had verschillende wapenvergunningen.

De FBI behandelt de zaak als een terreurdaad en heeft laten weten dat er vermoedelijk een verband is tussen IS en de schietpartij. Wat dat verband inhoudt, is niet duidelijk. Het is wel duidelijk dat Mateen sinds 2013 op de radar van de FBI stond. Hij maakte toen opmerkingen tegen collega's waaruit zijn sympathie voor de terreurgroep zou blijken, waarna de collega's de veiligheidsdiensten inschakelden.

Hij werd dat jaar twee keer ondervraagd en werd een tijdje in de gaten gehouden. In 2014 kwam hij weer in het vizier van de FBI, omdat hij vluchtig contact zou hebben gehad met een Amerikaanse zelfmoordterrorist. Hij werd weer ondervraagd en er volgde een onderzoek. Opnieuw werd geconcludeerd dat hij niet gevaarlijk was.

Er zijn geen aanwijzingen dat IS de aanslag heeft georganiseerd, maar de groepering heeft via het eigen persbureau wel de verantwoordelijkheid opgeëist voor het bloedbad.

"Je kunt er gif op innemen dat dit de discussie wordt in de VS", zegt correspondent Arjen van der Horst. "Veel Amerikanen vragen zich af hoe deze man door de mazen van het net heeft kunnen glippen."

De vader van de schutter denkt dat de schietpartij niets te maken heeft met religie. Zijn zoon zou boos zijn geworden toen hij een paar maanden geleden twee mannen met elkaar zag zoenen in Miami, zegt hij tegen Amerikaanse media. Volgens hem zou dat het motief kunnen zijn voor de moordpartij in de homobar.

Het bloedbad maakt diepe indruk op de inwoners van Orlando, zegt Van der Horst. "De stad is in shock. De dodelijkste schietpartij in de geschiedenis van Amerika maakt diepe indruk." In het hele land staan mensen stil bij de gebeurtenissen in Orlando.

De schietpartij in Orlando vindt plaats in een speciale maand voor Amerikaanse homo's. "Juni is traditioneel speciaal voor de homobeweging, vanwege de rellen in 1969 die het begin van de beweging markeren. Dat wordt herdacht en gevierd, zoals afgelopen zaterdag in Washington en Los Angeles."

Terwijl de schietpartij in Orlando plaatsvond, werd er in Hollywood een man aangehouden die op weg was naar een homobijeenkomst. Hij reed in een wagen vol wapens en explosieve middelen. "Dat was een Amerikaan uit de staat Indiana", zegt Van der Horst. "Het blijft dus een probleem in Amerika."

Ook in de Amerikaanse politiek is gereageerd op de tragedie. Zo sprak president Obama gisteren over een terreurdaad en "een daad van haat". Net als bij vorige schietpartijen met veel slachtoffers liet Obama zich kritisch uit over de Amerikaanse wapenwetgeving.

De republikeinse presidentskandidaat Donald Trump ziet in de schietpartij het bewijs dat hij gelijk had met zijn voorstel om de grenzen te sluiten voor moslims. Kort na het bloedbad twitterde Trump dat hij veel steunbetuigingen ontving voor zijn standpunten over de radicale islam.

Hoewel nog niet vaststaat of de schutter direct contact had met IS, eist Trump van Obama en zijn democratische rivaal Hillary Clinton dat ze de daad als een radicale islamitische terreuraanslag veroordelen. "Met zwakke leiders krijg je dit soort aanslagen", concludeert hij.

"Dat was echt op zijn Trumpiaans", zegt Van der Horst. "In feite zegt hij: daarom is het beter als Amerika mij als president kiest."

Clinton reageerde net zoals Obama behoedzaam op de schietpartij. Ze noemt het semi-automatische machinegeweer dat de schutter gebruikte, een AR-15, een oorlogswapen dat niet op straat thuishoort.

Het wapen werd in de jaren 90 verboden door oud-president Bill Clinton, maar werd door president Bush weer van de verboden lijst afgehaald. Obama wilde het wapen de afgelopen jaren opnieuw verbieden, maar dat werd door het Congres tegengehouden.

Verschillende Republikeinen zeggen dat het bloedbad voorkomen had kunnen worden, als de mensen in de bar ook wapens hadden gedragen. "Deze discussie gaat zich de komende weken weer afspelen. En het resultaat is voorspelbaar: het zal waarschijnlijk tot niets leiden", zegt Van der Horst.