Campagneblog 5-3: Carrédebat voorbij, lijsttrekkers tevreden

Een hele goede nacht gewenst!

Het ging vooral over het Carrédebat waarin acht lijsttrekkers de degens met elkaar kruisten, maar er waren ook andere onderwerpen die voorbij kwamen.

Zo ging het weer over de campagne die de Turkse regering in Nederland wil voeren voor het referendum over de Turkse grondwet. Als het aan PVV-leider Wilders ligt, mogen leden van de Turkse regering helemaal niet meer in Nederland komen tot aan de verkiezingen.

Staatssecretaris Dijkhoff (VVD) zegt dat Nederland zich niet laat chanteren in de diplomatieke kwestie rond de grondwet-campagne van Turkije in Nederland.

En de lijsttrekkers van VVD, PvdA, PVV, SP, CDA, D66 stelden gisteren hun eigen krant samen bij De Telegraaf, die vandaag als bijlage bij de krant zit.

Om 07.00 uur zijn we terug met een nieuw campagneblog. Fijne nacht!

Rutte probeerde vooral premier te zijn

VVD-leider Rutte heeft in het eerste tv-debat waar hij aan meedeed vooral geprobeerd te benadrukken dat hij de enige van de lijsttrekkers is die ervaring heeft als premier. Bij het vorige tv-debat, in de Rode Hoed, had Rutte nog verstek laten gaan, maar nu konden de andere lijsttrekkers voor het eerst in deze campagne met Rutte in debat.

Volgens NOS-verslaggever Ron Fresen is het afwachten of de tactiek van Rutte hem verder brengt in de cruciale fase van de campagne die nu begint.

Verder vindt Fresen het een debat met de bekende verschillen en de bekende opvattingen van de partijen, waar de lijsttrekkers zonder grote fouten te maken doorheen zijn gekomen. "Men was soms wat onzichtbaar, maar dat komt ook omdat het debat was opgeknipt in aparte stukjes."

Wie is de beste? Moeilijk te zeggen, vinden de lijsttrekkers

RTL-kijkerspanel vindt Klaver het beste, maar twijfels vanwege kleine verschillen

GroenLinks-fractieleider Jesse Klaver is door een RTL-kijkerspanel uitgeroepen tot de winnaar van het Carrédebat. Het panel kreeg de volgende vraag voorgelegd: Wie is volgens u de winnaar van het zojuist uitgezonden debat op RTL4? De vraag werd door 582 mensen beantwoord. De uitkomst:

1. Jesse Klaver (GroenLinks) 17,4 procent
2. Alexander Pechtold (D66) 16,7 procent
3. Mark Rutte (VVD) 16,6 procent
4. Henk Krol (50Plus) 15,1 procent
5. Emile Roemer (SP) 11,9 procent
6. Sybrand Buma (CDA) 10,6 procent
7. Lodewijk Asscher (PvdA) 7,4 procent
8. Marianne Thieme (PvdD) 4,4 procent

Politicoloog Tom Louwerse, die ook achter de Peilingwijzer zit, zet vraagtekens bij de enquête.

Carrédebat voorbij, lijsttrekkers tevreden

VVD-leider Rutte kijkt positief terug op het debat. "Ik denk dat het goede discussies zijn geweest over goede onderwerpen. Ik hoop dat het de kiezer heeft geholpen om scherper te krijgen waar alle partijen nu voor staan."

Asscher van de PvdA kijkt terug op "een mooi debat". "ik vond dat je heel duidelijk het verschil zag tussen pessimisten en optimisten; tussen mensen die dingen willen veranderen en mensen die zeggen dat dat niet kan." Hij vindt niet dat hij hard is aangepakt in het een-op-eengesprek. "Het is aan de organisatie om de vragen te stellen en aan de kiezers om een oordeel te vellen. En dat is geen enkel probleem."

CDA-leider Buma vond het ook een goed debat. "Ik vond het een heel mooi debat. Goede stellingen, goede posities, dus ik ben hier heel tevreden over. Ik heb kunnen zeggen wat ik wilde zeggen."

Op social media wordt ook flink gereageerd. Naast de aandacht voor de lijsttrekkers en hun standpunten is er ook aandacht voor de opzet van het RTL-debat.

Rutte: wij nemen geen enkel punt van PVV-A4'tje over

VVD-leider Rutte mag als laatste naar interviewer Diana Matroos. "Wij zullen niet met de PVV gaan samenwerken", zegt Rutte nadrukkelijk. Het publiek applaudisseert. "De PVV-kiezer heeft het gevoel de prijs te hebben betaald voor het herstel van Nederland. Dat gevoel begrijp ik. We zullen er heel hard aan werken om dat beter te maken."

Matroos vraagt welk PVV-standpunt Rutte van het A4'tje van Wilders overneemt. Geen enkel punt, zegt Rutte. "Daar kan ik niets van overnemen. Zo kun je geen serieuze politiek bedrijven." Hij krijgt weer applaus.

De vierde stelling: over de macht van de EU

De vierde en laatste stelling wordt opgeworpen: een sterkere Europese Unie is meer dan ooit noodzakelijk. D66 en de VVD zijn voor. Rutte begint over zijn rol als minister-president. "We moeten ons land veilig maken. Deze stelling heeft het gelukkig niet over meer Europa, maar over een sterker Europa", zegt Rutte. Hij benadrukt het belang van Europa voor onder meer de aanpak van de vluchtelingenstroom.

Pechtold vindt dat Rutte Europa onderuit heeft gehaald de afgelopen jaren. "Als u steeds als PVV'er praat over Europa, maar als D66'er handelt, laten we dan gewoon meteen iemand van D66 sturen." Rutte deelt die kritiek niet. "U wilt premier van Nederland worden? Europa draait om compromissen. Daar bent u blijkbaar nog niet aan toe."

De SP en de Partij voor de Dieren zijn tegen de stelling. "Europa gaat de verkeerde kant op met vrijhandelsverdragen die het milieubeleid ondergraven en die grote bedrijven de kans geven om mee te schrijven aan wetgeving", zegt Thieme. Krol is op hoofdlijnen voor Europa.

"Ik geloof heilig in de Europese waarden", zegt GroenLinks-leider Klaver. "Die staan echter onder druk door populisten. Maar: we leven al zestig jaar in vrede dankzij de EU. Daar gaan de verkiezingen over." Krol van 50Plus geeft aan dat hij op hoofdlijnen voor Europa is. Asscher van de PvdA vindt dat de toekomst van Nederland in Europa ligt, maar dat de EU radicaal moet veranderen.

Buma wordt ondervraagd

"U vindt dat joods-christelijke waarden weer belangrijker moeten worden. Wat betekent dat voor moslims?", wordt er aan CDA-leider Buma gevraagd in een een-op-een-debatje met interviewer Matroos. "Het gaat om onze waarden. Dingen die we al duizenden jaren hebben zoals gelijkheid tussen man en vrouw. Die moeten we behouden", zegt Buma.

"Begrijpt u dat mensen met een migratieachtergrond zich hier steeds minder thuis voelen?", is de volgende vraag. "Als ik zie dat mensen schelden, dan snap ik dat wel. Dat schelden moeten we aanpakken. Haatzaaien ook."

Pechtold citeert Van Mierlo: ze moeten minder van ons houden en meer op ons stemmen

Het is tijd voor D66-lijsttrekker Alexander Pechtold om door interviewer Diana Matroos ondervraagd te worden. Hij krijgt de vraag of hij een punt kan noemen waarmee hij de PVV-stemmers tevreden kan stellen, aangezien hij de premier van alle Nederlanders wil worden. "Het gaat om werk en zekerheden. Die gaan we verbeteren."

D66-leider erkent dat de kiezers vlak voor de verkiezingen vaak toch op een andere partij stemmen. Pechtold haalt Hans van Mierlo aan, de oprichter van de partij. "Laat de kiezer wat minder van ons houden en wat meer op ons stemmen." Nu blijft de partij stijgen in de peilingen. "Nog maar tien dagen."

Roemer geeft zichzelf een 10 en piekte op verkeerde moment

Roemer wordt nu in een een-op-een-debat aan de tand gevoeld. Hij krijgt de volgende vraag toegeworpen: "U heeft nog nooit een Kamerverkiezing gewonnen en u doet dit al zeven jaar. Welk cijfer geeft u uzelf?" "Dit is mijn derde verkiezing", zegt Roemer. "Drie keer is scheepsrecht. Ik zet hem gewoon op een 10." Hij voegt daar het volgende aan toe: "Ik heb ongelofelijk gepiekt op het verkeerde moment."

Tijd voor de derde stelling; de verlaging van de AOW-leeftijd

De derde stelling in het Carrédebat luidt: de AOW-leeftijd moet terug naar 65 jaar. Tegen de stelling zijn GroenLinks en de VVD. Voor zijn Partij voor de Dieren en 50Plus. "De meerderheid van de Nederlandse bevolking wil het en als je volksvertegenwoordiger bent moet je zorgen dat het kan", zegt partijleider Krol.

VVD-lijsttrekker Rutte erkent dat het kan, maar dat het heel veel geld kost. "Toen Drees de AOW invoerde, vond hij dat het leeftijdsvolgend moest zijn. Het moet stapje voor stapje omhoog."

Er volgt een discussie over de positie van ouderen. GroenLinks verwijt Rutte dat de ouderen er bij de VVD niets bij krijgen en op de nullijn blijven staan. Rutte vindt dat Klaver het "hele verhaal moeten vertellen". Klaver noemt dat weer "jij-bakken". Krol heeft de lachers op zijn hand en door alle commotie begint zelfs Rutte over WAO, zoals Krol onlangs ook deed.

Voor de stelling is verder alleen Roemer. CDA, PvdA en D66 zijn tegen. Die laatste drie partijen benadrukken dat een verlaging veel te duur is.

Krol onderbreekt de interviewer, krijgt applaus en gejoel

50Plus-leider Krol onderbreekt meteen interviewer Diana Matroos die hem vraagt hoe hij wil regelen dat de AOW-leeftijd wordt verlaagd naar 65 jaar. "Hoort u wat u zegt? Hoort u wat u zegt? U zegt dat mensen eigenlijk niet naar de stembus moeten!"

Krol blijft doorpraten en Matroos komt er nauwelijks tussen, tot groot vermaak van het publiek. "Laat u mij even uitpraten!", zegt Krol herhaaldelijk. Onder luid applaus loopt Krol weg. Het publiek joelt en klapt en Rutte schudt hem de hand.

Jack de Vries, de voormalige spindoctor van het CDA, heeft bewondering voor Krol.

Tweede reclameronde

Het is voor de tweede keer reclame bij het debat op RTL 4. Niet iedereen is blij met die onderbrekingen.

RTL Nieuws is tijdens de reclameblokken live op Facebook met een kijkje achter de schermen. Bij BNR worden korte analyses gegeven van het debat.

​Thieme: ik hoef geen premier te worden

De partijleider van de Partij voor de Dieren zegt dat zij een van de weinigen is die geen premier wil worden. "Ik droom liever van mijn idealen dan van het premierschap."

Ze wordt gevraagd of zij als aanhanger van de Zevendedagsadventisten ook tegen het homohuwelijk is. Thieme is verbaasd over de vraag, omdat de andere partijleiders nooit naar hun geloofsovertuiging wordt gevraagd. "Ik geloof niet in religieuze politiek. Bijzonder ook dat deze vraag niet aan Rutte wordt gesteld. Die is ook gelovig en leidt een seculiere partij. Mijn religie staat mijn persoonlijk ideeën, die overeenkomen met die van mijn partij, niet in de weg."

Tijd voor stelling twee: over de Nederlandse cultuur

Het is tijd voor de tweede stelling in het Carrédebat: Nederland heeft zijn eigen cultuur onvoldoende beschermd.

Voor zijn GroenLinks, CDA en 50Plus. "Wij passen ons ook aan in het buitenland, dat mogen wij ook van anderen vragen", zegt lijsttrekker Krol. Tegen is de PvdA. "Nederland is van ons allemaal", zegt PvdA-leider Asscher. Dat vindt Klaver van GroenLinks ook, maar hij vindt dat de vrijheid in Nederland wordt bedreigd en daarom heeft hij op ja gedrukt. "In dit land zou je niet beoordeeld moeten worden op basis van je afkomst."

Buma haalt uit naar de "fout van linkse partijen". "Er zijn mensen die nu tv kijken en die zich zorgen maken over het verdwijnen van de Nederlandse normen en waarden." Het CDA wil dat er meer gestreden wordt tegen radicale moslims.

De presentator vraagt Buma naar het Wilhelmus. Buma pleit er opnieuw voor dat iedereen het Wilhelmus moet kennen. Hij is verbaasd over de ophef die afgelopen week ontstond over zijn opmerking.

Ook VVD, SP en Partij voor de Dieren zijn voor de stelling. Pechtold sluit zich aan bij tegenstemmer Asscher. "Ik vind iedereen wel erg somber. Onze cultuur staat voor tolerantie, verdraagzaamheid en vrijheid en dat moeten we zo houden."

Klaver krijgt de keuze: ja of nee

Klaver van GroenLinks wordt gevraagd of hij een elektrische auto heeft en of hij in een goed geïsoleerd huis woont. Op de vraag of hij als leider van een groene partij niet het goede voorbeeld moet geven, zegt hij: "Dat is het opgeheven vingertje waar ik in de politiek een einde aan wil maken."

Klaver krijgt ook een aantal stellingen voorgelegd waar hij ja of nee op moet antwoorden. Zo wordt er aan hem gevraagd of hij in een kabinet wil dat kolencentrales wil bouwen? "Dat lijkt me een moeilijke zaak", zegt Klaver. Op de vraag of hij in een kabinet wil dat Schiphol wil uitbouwen of immigratie wil ontmoedigen, zegt hij ook nee ("Liever niet").

Waar blijft het Asscher-effect?

Asscher wordt in het debat aan de tand gevoeld over het uitblijvende 'Asscher-effect': de partij stijgt niet in de peilingen. "Ik vond het ongemakkelijk om het op te nemen tegen Diederik Samsom", zegt Asscher. "We hebben er samen met de VVD voor gezorgd dat het land er beter voor staat."

Maar hij legt zich niet neer bij de peilingen, zegt hij. "Er moet nog veel gebeuren, maar veel mensen moeten nog kiezen. Ik blijf niet aan de zijlijn staan als in de wereld om ons heen populisten winnen. Er moet een sterke Partij van de Arbeid zijn." De minister van Sociale Zaken is trots dat het kabinet heeft gezorgd dat er extra banen bij zijn gekomen. Wel moeten meer mensen een vaste baan kunnen krijgen, zegt hij.

SP, PvdA, D66 en CDA vliegen elkaar in de haren over eigen risico

Over de eerste stelling vliegen de SP, PvdA (allebei voor) en D66 en het CDA (allebei tegen) elkaar in de haren over het afschaffen van het eigen risico. D66 en CDA zeggen dat het afschaffen niet te betalen is. Het modale inkomen zal lager worden, waarschuwt Pechtold van D66. "Ik doe geen onmogelijke beloften", zegt Buma. Hij denkt wel dat het eigen risico omlaag kan, maar het zal wel blijven.

PvdA-leider Asscher zegt dat het wel te betalen is, omdat het beter gaat met de economie. "Je kunt nu een sociale keuze maken."

Voor de afschaffing zijn verder Partij voor de Dieren, GroenLinks en 50Plus. Tegen is de VVD. "Het is niet gratis", zegt Rutte. Volgens Krol van 50Plus en Thieme van de PvdD zijn er mensen die vanwege de kosten hun medicijnen niet ophalen.

Carrédebat begonnen, eerste stelling over de zorg

Het debat in theater Carré in Amsterdam is begonnen. Het eerste onderwerp waar de acht lijsttrekkers over debatteren is de zorg. De stelling luidt: het eigen risico in de zorg wordt afgeschaft.

Waar gaan de lijsttrekkers over debatteren?

De acht lijsttrekkers debatteren in het Carrédebat aan de hand van vier stellingen, en die zijn:

1. Het eigen risico in de zorg wordt afgeschaft
2. Nederland heeft zijn eigen cultuur onvoldoende beschermd
3. De AOW-leeftijd moet terug naar 65 jaar
4. Een sterkere Europese Unie is meer dan ooit noodzakelijk

De lijsttrekkers die met elkaar in debat gaan zijn: Rutte (VVD), Pechtold (D66), Buma (CDA), Klaver (GroenLinks), Roemer (SP), Asscher (PvdA), Krol (50Plus) en Thieme (Partij voor de Dieren). Thieme neemt de plaats in van Geert Wilders. Die zou eerst ook meedoen, maar hij bedankte.

Het Carrédebat is straks om 21.00 uur op RTL 4 en BNR Nieuwsradio

Hoe staan de peilingen ervoor?

In de Peilingwijzer zijn al wekenlang geen grote verschuivingen te zien, en dat blijkt ook uit de meest recente versie:

'Lijsttrekkers zullen op zoek gaan naar het liftknopje omhoog'

Politiek verslaggever Ron Fresen blikt vooruit naar het Carrédebat. "De campagne gaat nu een cruciale fase in. Toe nu toe kabbelt hij voort, dat zie je ook in de peilingen: de grote partijen liggen allemaal nog dicht bij elkaar. Dus elke lijsttrekker zal vanavond op zoek gaan naar het liftknopje omhoog."

Het is het eerste tv-debat waaraan ook VVD-leider en premier Rutte meedoet. "Zijn tegenstanders klaagden steeds dat hij er niet bij was. Maar nu kunnen ze de confrontatie met hem opzoeken." Fresen benadrukt wel dat het debat strak in elkaar zit. "Er staan geen spannende een-op-eendebatten op het affiche. Dus we moeten afwachten of het de lijsttrekkers lukt om elkaar tijdens het debat uit te dagen."

Lijsttrekkers arriveren voor Carrédebat

Ruim een uur voor het begin van het Carré druppelen de lijsttrekkers binnen in het Amsterdamse theater Carré. Het is de eerste keer dat de VVD-lijsttrekker meedoet en veel concurrenten zullen de aanval op het openen. "Alle ballen op Rutte?", is de vraag. "We gaan het zien", zegt Rutte. Hij is vooral van plan om te vertellen "wat we met Nederland willen".

CDA-lijsttrekker Buma kijkt met vertrouwen naar het debat. Hij vindt dat zijn campagne goed gaat en dat hij goed is voorbereid. Dat hij soms maar 30 seconden heeft, vindt hij geen enkel probleem. "In een campagne hoor je in hele korte tijd je boodschap te kunnen brengen. Ook als ben je met zijn achten."

Wat verwachten de lijsttrekkers -in een paar woorden- van het debat?

Lijsttrekkers van acht partijen treffen elkaar vanavond in het Carrédebat. Het verkiezingsdebat van RTL Nieuws, BNR Nieuwsradio en Elsevier, wordt gezien als een belangrijk moment in de campagne. Maar wat verwachten ze er eigenlijk van?

Stemmen op woensdag – waarom ook alweer?

Verkiezingen in Nederland zijn traditioneel op woensdag. De regering wil zo veel mogelijk kiesgerechtigden in staat stellen om te gaan stemmen. Uit religieuze overwegingen (zoals de zondagsrust en de sabbat) vallen de weekenddagen daarvoor af. Omdat veel stembureaus zijn gevestigd in basisscholen en die op woensdag vaak kortere lesdagen hebben, is gekozen voor deze dag.

In onze buurlanden zijn verkiezingen vrijwel altijd op een zondag. Daar zijn de stembureaus ook minder lang open. Zo kun je in Duitsland stemmen van 08.00 tot 18.00 uur; in Nederland van 07.30 uur tot 21.00 uur. Ook in andere landen waar op werkdagen wordt gestemd, zoals in Denemarken en Groot-Brittannië, hebben kiezers meer tijd om te gaan stemmen.

Hoe werkt de beveiliging van politici?

Lijsttrekkers van politieke partijen reizen het hele land door om hun partijstandpunten duidelijk te maken. Daarbij komt een hoop beveiliging kijken, maar hoe gaat dat in zijn werk? Het Zapp Weekjournaal ging op onderzoek uit. Verslaggever Milou Stoop ging mee met VVD-leider Mark Rutte op campagne en sprak met een beveiliger.

Wilders toch een beetje bij Carrédebat

PVV-leider Geert Wilders heeft reclametijd ingekocht bij het verkiezingsdebat van de zender vanavond. Volgens RTL-journalist Ron Kragten heeft Wilders geen spijt van zijn afzegging.

Wat Wilders gaat doen met zijn vrije avond? "Ik ga eerst even naar Boer zoekt vrouw kijken", zegt hij tegen De Telegraaf. "Dat vind ik toch veel leuker dan zeven mannen en één vrouw die door elkaar heen praten. En misschien dat ik daarna toch even kijk."

Wat zetten lijsttrekkers in hun verkiezingskrant?

Voor een dag zijn ze de baas van de grootste krant van Nederland, De Telegraaf: zes lijsttrekkers mogen hun eigen verkiezingskrant maken. Maar wat zetten ze daarin?

Erdogan verwijt Duitsland nazi-praktijken

De Turkse president Erdogan heeft het verbieden van Turkse campagnebijeenkomsten in Duitsland vergeleken met nazi-praktijken. Het huidige Duitsland heeft volgens hem niets te maken met democratie: "Jullie acties zijn niet anders dan die tijdens de nazi-periode", zei hij in een toespraak in Istanbul.

Ook Nederland ligt in de clinch met Ankara vanwege de geplande komst van een Turkse minister naar Rotterdam, een paar dagen voor de verkiezingen. VVD-leider en premier Rutte zei deze week dat het kabinet alle juridische mogelijkheden onderzoekt om de komst van minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu tegen te houden. En ook andere lijsttrekkers hebben zich uitgelaten over de kwestie.

Wordt het Carré-verkiezingsdebat een 'gamechanger'?

Lijsttrekkers van acht partijen treffen elkaar vanavond in het Carrédebat. Het verkiezingsdebat van RTL Nieuws, BNR Nieuwsradio en Elsevier, wordt gezien als een belangrijk moment in de campagne. Het is het eerste tv-debat waaraan ook VVD-leider en premier Rutte meedoet. PVV-leider Wilders is er niet bij.

Behalve Rutte zijn de deelnemers Pechtold (D66), Buma (CDA), Klaver (GroenLinks), Roemer (SP), Asscher (PvdA), Krol (50Plus) en Thieme (Partij voor de Dieren). Thieme neemt de plaats in van Wilders. Wilders zou eerst ook meedoen, maar hij bedankte omdat hij boos was dat RTL zijn broer had geïnterviewd.

Het Carrédebat is vanavond om 21.00 uur op RTL 4 en BNR Nieuwsradio

Ook op zondag gewoon het land in

Voor sommige mensen is zondag nog altijd een rustdag, maar veel politici zijn vandaag gewoon op campagne. Kandidaat-Kamerleden zijn vanmiddag overal te vinden: van een debat in 013 in Tilburg tot de haven van Den Helder.

Wilders wil Turkse regering weren

Als het aan PVV-leider Wilders ligt, mogen leden van de Turkse regering helemaal niet meer in Nederland komen tot aan de verkiezingen. Dat zei Wilders tegen journalisten bij De Telegraaf, waar hij was om een speciale verkiezingskrant samen te stellen.

Wilders reageerde op de commotie die ontstaan is over een Turkse campagne in Nederland voor een grondwetswijziging in Turkije. Het kabinet zoekt uit of het mogelijk is om die bijeenkomsten te verbieden.

De PVV-leider pleit ervoor om alle leden van de Turkse regering tot "persona non grata" te benoemen.

Roemer hoeft niet persé premier te worden

SP-leider Roemer wordt in Buitenhof uitvoerig bevraagd over zijn zorgplannen en de invoering van een zorgfonds, zoals zijn partij wil. Ook gaat het over zijn ambities om premier te worden. Gisteren kwam het Kieskompas met enquête over welke lijsttrekker de kiezers het liefst als premier zien. Roemer stond daarbij slechts op de zesde plek. "Ik verras ze nog wel daags na de verkiezingen", zegt Roemer bij Buitenhof.

Toch wil hij niet koste wat het kost de nieuwe premier worden. "Ik ben er om iets voor elkaar te krijgen. Iedereen blijft maar over poppetjes praten. Dit is een historische kans om de kleur van het kabinet te bepalen, met als hoofdprijs de koers van het nieuwe kabinet."

Asscher opent aanval op Rutte

In Buitenhof heeft PvdA-lijsttrekker Asscher zich kritisch uitgelaten over Mark Rutte. Hij vindt het niet geloofwaardig dat de premier zich nu afzet tegen Geert Wilders, terwijl hij eerder tactisch zijn mond hield. Asscher noemt Rutte daarover opportunistisch.

Asscher zegt dat hij zich zelf wel altijd heeft uitgesproken, ook na de minder-minder-uitspraken van Wilders. "Ik heb nooit gezwegen, Rutte wel."

De PvdA-lijsttrekker zegt dat Rutte niet de premier van alle Nederlanders is geweest.

Motie over Wilhelmus in november verworpen

Gisteren was er veel aandacht voor het plan van CDA-leider Buma om het Wilhelmus op scholen tot verplichte kost te maken. Vier maanden geleden nog diende de PVV in de Tweede Kamer een motie in om scholen hiertoe te verplichten. Het Kamerlid Beertema wilde in november regelen dat alle scholen op vaste momenten gezamenlijk de Nederlandse vlag hijsen en dat daarbij het volkslied wordt gezongen.

De motie werd verworpen. Alleen 50Plus, de groep Bontes/Van Klaveren en de PVV stemden voor het plan. Het CDA van Buma stemde dus ook tegen.

Een woordvoerder van CDA zegt dat het Buma erom gaat dat kinderen het volkslied kennen. Hij erkent dat de motie over een vergelijkbaar onderwerp gaat, maar dat de invulling ervan anders is.

Buitenlandse pers uitgelopen voor Wilders

De lijsttrekkers van VVD, PvdA, PVV, SP, CDA, D66 stellen vandaag hun eigen krant samen bij De Telegraaf. Ook PVV-leider Wilders is daar weer bij, na de hervatting van de publieke campagne.

Bij het kantoor van De Telegraaf hebben zich veel journalisten uit het buitenland verzameld die de PVV-leider vragen willen stellen.

De speciaal samengestelde Telegraaf wordt morgen als bijlage bij de normale krant verspreid.

Dijkhoff: we laten ons niet chanteren door Turkije

Staatssecretaris Dijkhoff (VVD) zegt dat Nederland zich niet laat chanteren in de diplomatieke kwestie rond de grondwet-campagne van Turkije in Nederland. Bij WNL op Zondag herhaalt Dijkhoff dat Nederland kijkt naar juridische mogelijkheden om de campagne van de Turkse overheid te verbieden.

De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu zei gisteren dat Nederland hem niet kan tegenhouden om in Nederland campagne te voeren voor de wijziging van de Turkse grondwet. Minister Asscher en premier Rutte noemden dat eerder onacceptabel.

Cavusoglu dreigde eerder tegen Duitsland om maatregelen te nemen als de Duitsers de Turken niet toelaten om campagne te voeren. Dijkhoff daarover: "We laten ons niet chanteren in dit soort zaken."

Volgens de VVD-staatssecretaris heeft Turkije vaker gedreigd om bijvoorbeeld de vluchtelingenafspraken op te zeggen. "Tot nu toe zijn ze altijd doorgegaan." Dijkhoff zegt dat de dreigementen vooral voor de bühne zijn en hij maakt zich er dan ook geen zorgen over.

PvdA-leider en vicepremier Asscher zei dat het puur gaat om het tegenhouden van een minister die hier campagne wil komen voeren. Op de vraag of het wel democratisch is om dit de Turken te verbieden, antwoordde Asscher in Buitenhof dat Turkije op het gebied van democratie nog wel wat van Nederland kan leren.

Wilders

Dijkhoff sprak bij WNL ook over de verkiezingscampagne, die volgens hem nog niet echt is begonnen. "Ik kan niet wachten tot hij begint."

De kans dat Wilders premier wordt, schat hij niet groot in. "Dan moet hij in zijn eentje 76 halen, of ietsje minder, met Henk Krol erbij", zegt Dijkhoff, eraan refererend dat veel partijen, waaronder de VVD, niet met Wilders willen samenwerken.

​Vijf partijen? Dat is zo jaren 70

Het klinkt bijna als een waarschuwing van sommige lijsttrekkers: om na de verkiezingen een stabiele meerderheid te vormen in de Tweede Kamer, zijn waarschijnlijk vier of vijf partijen nodig. Zo'n coalitie hebben we in Nederland lang niet gehad. Maar een vier- of vijfpartijenkabinet zou geen novum zijn.

Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft Nederland acht kabinetten gehad met vier partijen. Twee kabinetten bestonden zelfs uit vijf partijen: het kabinet-Biesheuvel II (1971-1972) en het kabinet-Den Uyl (1973-1977).

Den Uyls opvolger Van Agt had slechts twee partijen nodig, maar dat kwam vooral doordat ARP, KVP en CHU opgingen in één christelijke partij: het CDA. Sinds 1977 wisselen kabinetten van twee en drie partijen elkaar af. Daaraan komt nu vrijwel zeker een einde.

Oud-minister Vogelaar (PvdA) overweegt op GroenLinks te stemmen

Oud-PvdA-minister Vogelaar voor Wonen, Wijken en Integratie weet nog niet wat ze gaat stemmen op 15 maart. Tegen de Amsterdamse omroep AT5 zei ze gistermiddag dat ze mogelijk niet op haar partij, maar op GroenLinks gaat stemmen.

"Ik twijfel tussen de PvdA, waar ik lid van ben, en GroenLinks misschien wel. Ik heb nog anderhalve week om erover na te denken. Het wordt heel spannend wie de grootste op links gaat worden", zei Vogelaar.

Over het zuiden gesproken

De groene partijen uit Nederlands- en Belgisch-Limburg voeren vanmorgen actie in Luik voor een schone Maas. Dat meldt de regionale nieuwssite 1Limburg.

De partijen voeren actie tijdens de markt La Batte langs de Maasoever. GroenLinks, het Vlaamse Groen en het Waalse Ecolo willen bezoekers bewuster maken van de toenemende vervuiling van de rivier als gevolg van plastic, medicijnen en pesticiden die in het water terecht komen.

Ook delen ze katoenen tasjes uit en flyers met tips erop hoe mensen kunnen bijdragen aan een schonere Maas.

Aandacht voor het zuiden van het land

Gisteravond in het radioprogramma Met Het Oog Op Morgen een gesprek met drie kandidaat-Kamerleden uit Zuid-Nederland: CDA'er Van Helvert (Sittard), Meyer van de SP (Heerlen) en PvdA'er Kuiken (Breda).

Electoraal geograaf Josse de Voogd legde in de uitzending uit in hoeverre het zuiden verschilt van de rest van Nederland. "In het zuiden wordt over het algemeen wat meer op de SP, PVV en 50Plus gestemd. De kiezers zijn ook veel beweeglijker en de verschillen tussen de uitslagen zijn veel groter." De opkomst daarentegen is over het algemeen wat lager dan in de rest van het land.

De Buum

Ook wees de geograaf erop dat meer mensen op een lijsttrekker stemmen, als hij uit de regio komt. De Voogd merkt op dat het CDA in het zuiden er slimmer aan zou doen om een katholieke lijsttrekker te nemen in plaats van de protestantse Buma. "Als je niet op 'de Buum' wil stemmen, stem dan op deze zuidelijke katholiek", grapte Van Helvert in het Oog. "Ik zit elke fractievergadering naast onze Buum, ik zit er nu twee jaar en hij gaat steeds beter naar me luisteren."

PvdA-Kamerlid Kuiken zei in het interview dat het goed is dat er zuidelijke Kamerleden zijn. Bijvoorbeeld als het gaat om vraagstukken rond de ontwikkeling van de Brainport bij Eindhoven. "Dat kunnen wij als geen ander goed aankaarten. Ook onderwerp als gezondheid, als gevolg van de intensieve veehouderij, waar grote problemen mee zijn. Daar willen het CDA en VVD vaak niets van horen, maar Kamerleden uit Brabant, waaronder ik zelf, maken zich daar wel hard voor."

Aspergesoep

SP-voorzitter Ron Meyer, die uit Limburgse Heerlen komt, wees erop dat identiteitspolitiek erg populair is, vooral vaak in de media. "Het doet er bijna meer toe waar je vandaan komt dan wat je vindt, en wat je opvatting is. Aan mij kun je horen dat ik een accent heb, dat is een onderdeel van mijn identiteit."

Toch is dat niet het belangrijkste, zei Meyer. "Het is prachtig als je aspergesoep lekker vindt of van carnaval houdt, maar het is belangrijker dat je werk hebt en een goed loon hebt en dat huren niet te hoog zijn, dat is veel fundamenteler."

Wie zit waar?

Vanmorgen stellen de lijsttrekkers van VVD, PvdA, PVV, SP, CDA, D66 hun eigen Telegraaf samen. Die krant verschijnt morgen als gratis bijlage bij de echte Telegraaf.

Bij WNL op Zondag zit VVD-staatssecretaris Dijkhoff en in Buitenhof schuiven Lodewijk Asscher (PvdA) en Emile Roemer (SP) aan.

En dan is er nog een televisiedebat vanavond. Om 21:00 begint het RTL Carrédebat, waarin de lijsttrekkers van de PvdD, VVD, CDA, PvdA, D66, SP, GroenLinks en 50Plus met elkaar de degens kruisen. Geert Wilders is er niet bij. Die zegde vorige maand af. Het debat wordt live uitgezonden op BNR Nieuwsradio en RTL 4.

Goedemorgen!

Nog tien dagen tot de verkiezingen. De strijd om de kiezer gaat volop door en ook vandaag volg je alle ontwikkelingen in ons campagneblog.

Gisteren ging het vooral over Buma die zich hard wil maken voor Nederlandse tradities. Zo wil hij dat scholen verplicht lesgeven over de verschrikkingen van de Holocaust. Ook wil hij meer aandacht voor de Nederlandse tradities en pleit hij ervoor dat kinderen op school het volkslied weer uit hun hoofd leren. En het ging over de koning die niet stemt.

PvdA-leider Asscher en D66-leider Pechtold vinden het vreemd dat koning Willem-Alexander, Máxima en prinses Beatrix niet gaan stemmen, maar CDA-leider Buma en VVD-lijsttrekker Rutte snappen dat wel. “Zij zijn de symbolen van de eenheid van de natie en daarmee staan ze per definitie boven de partijen”, zei Rutte daarover.

En de zwevende kiezer heeft de touwtjes in handen, bleek gisteren. Maar liefst 20 procent van de kiezers heeft nog helemaal geen idee waar op te stemmen en 55 procent twijfelt tussen een aantal partijen, becijferde I&O Research. Omgerekend in Kamerzetels komt dat neer op zo'n 112 van de 150 zetels. Al het andere campagnenieuws van gisteren kun je hier teruglezen.