Het vaccineren begint wereldwijd op gang te komen. Maar in het ene land gaat het sneller dan het andere land. Dat komt soms door leveringsproblemen, maar heeft ook te maken met hoe de vaccins over de landen zijn verdeeld. Wie koopt eigenlijk welke vaccins? En hoe verdeel je die dan 'eerlijk'?
Tot nu toe hebben de rijkere landen een groot deel van de vaccins opgekocht, in totaal meer dan 4,2 miljard stuks. En dat is oneerlijk, zegt de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa, op het World Economic Forum in Davos. "De rijke landen hebben enorme hoeveelheden vaccins ingekocht, soms zo veel dat ze hun hele bevolking vier keer kunnen vaccineren."
We maakten een interactieve kaart waarop je kunt zien hoeveel vaccins landen wereldwijd hebben ingekocht. Je ziet het aantal vaccins per inwoner van elk land, maar ook welke typen vaccins een land heeft besteld. De grote verschillen kun je zo in een oogopslag goed zien:
Doordat rijkere landen zo veel kopen, kunnen andere landen, die het hard nodig hebben, geen vaccins meer kopen, zegt Ramaphosa. Daarin krijgt hij bijval van de Wereldgezondheidsorganisatie. "Vaccins moeten eerlijk verdeeld worden en niet een oorzaak zijn voor meer ongelijkheid in de wereld", zei directeur-generaal Adhanom Ghebreyesus daarover.
Oneerlijk?
In de race naar zo veel mogelijk vaccins is er één duidelijke koploper: Canada. Het land heeft genoeg vaccins ingekocht om de hele bevolking ruim vijf keer te vaccineren. Dat steekt schril af tegen vrijwel alle Afrikaanse landen. Van slechts 4 van de 54 landen op het continent is tot nu toe bekend dat ze vaccins hebben ingekocht. De kans dat armere landen dit jaar nog vaccins kunnen kopen lijkt klein, want vrijwel alle vaccins voor 2021 zijn uitverkocht.
Oneerlijk? "Dat ligt eraan hoe je het bekijkt", zegt ethicus Lisa Herzog van de Rijksuniversiteit Groningen. Ze schreef eind vorig jaar mee aan een advies van economen, filosofen en ethici in het tijdschrift Science over hoe de schaarse vaccins eerlijk te verdelen wereldwijd: The Fair Priority Model. Daarin worden meerdere factoren meegenomen, maar de belangrijkste is wel: het zo effectief mogelijk voorkomen van doden door vaccins in te zetten op plekken waar de meeste besmettingen zijn.
"Toen we het model schreven gingen we ervan uit dat er een grote ongelijkheid zou zijn. Dat rijke landen veel vaccins zouden kopen, maar dat die daar niet per se het hardst nodig zouden zijn", vertelt Herzog. "Maar als we nu kijken naar het aantal doden per land en dat afzetten tegen de vaccindistributie, dan ligt dat niet eens zo heel ver af van het model."
Het is nog steeds niet helemaal eerlijk.
Dat blijkt ook uit cijfers van de Johns Hopkins University, die bijhoudt hoeveel covid-19-besmettingen en -doden er in de wereld zijn. Europa voert de lijst aan met meer dan 680.000 doden en zo'n 29,5 miljoen besmettingen. Noord-Amerika zit daar vlak achter met 625.000 doden en meer dan 29 miljoen besmettingen. En dat zijn ook precies de twee continenten die de meeste vaccins kochten.
Daarbij moet worden aangetekend dat niet alle landen even nauwkeurig hun besmettingen en doden registreren.
"Het is nog steeds niet helemaal eerlijk", zegt Herzog. "Zuid-Amerika is bijvoorbeeld ook hard getroffen. De meeste landen daar hebben niet dezelfde financiële middelen om vaccins in te kopen als Europa en Noord-Amerika. Maar het loopt niet zo erg uit elkaar als we van tevoren hadden verwacht."
De Amerikaanse Duke University rekende uit dat pas in 2023 of 2024 iedereen is gevaccineerd. Dus voordat de hele wereld een prik tegen corona heeft gehad, zijn we wel een tijdje verder.
