Vrijwel alle media schrijven vandaag een verantwoording over hun keuze om Jos B. - de verdachte in de zaak Nicky Verstappen - niet (meer) bij zijn volledige naam te noemen.
Ook krijgt hij vanaf nu vaak een zwart balkje voor zijn ogen. Ook de NOS maakt hem onherkenbaar. Maar niet alle media hanteren hetzelfde beleid en de één gaat weer verder dan de ander. Zo plaatste RTV Noord deze tweet:
RTV Noord verandert dus met terugwerkende kracht publicaties omdat B. nu niet meer gezocht wordt. Aan de andere kant van het land hanteren ze weer een heel ander beleid. L1, de regionale omroep van Limburg, verandert niets, laat zijn naam en foto's gewoon zien en blijft dat ook doen.
"Met als belangrijkste argument dat we niet roomser dan de paus willen zijn", aldus hoofdredacteur Leo Hauben.
Op de website zegt Hauben zelfs: "Het is potsierlijk om over Jos B. te schrijven en tegelijkertijd alle archiefbijdragen en -foto's met zijn volledige naam in de lucht te houden. Het argument dat je vanaf nu met de afkorting Jos B. de privacy van iemand wil beschermen, slaat nergens meer op."
Deze twee verschillende reacties tekenen volgens Marcel Gelauff, hoofdredacteur van de NOS, het dilemma van de moderne journalistiek. "Ieder medium maakt zijn eigen afweging. Als je die goed beargumenteert, dan kun je de keuze uitleggen aan je publiek."
De NOS kiest ervoor om na de arrestatie van Jos B. niet meer zijn volledige naam te gebruiken. Toch worden eerdere berichten met de volledige naam en beeltenis van de verdachte niet aangepast, zegt Gelauff.
"Dat vind ik principieel onjuist. Je moet terug kunnen vinden hoe iets oorspronkelijk gepubliceerd is. Dat is ook voor later onderzoek belangrijk."
Deze verantwoording staat op de website van de NOS om het publiek te informeren. Toch komen er nog enkele tientallen mailtjes van het publiek binnen. Veel mensen vinden de keuze om terug te gaan naar Jos B. moeilijk te begrijpen, inconsequent of niet nodig.
Maar hoe zit het eigenlijk? Zijn er regels voor en waarom voelt het zo vreemd om nu Jos B. te schrijven, terwijl media tot gisteren nog voor een volledige naam kozen?
Er zijn geen wetten of regels die zeggen dat je verdachten met of zonder volledige naam of alleen initialen moet publiceren, zegt universitair docent internetjournalistiek Alexander Pleijter. "Het is een ongeschreven regel om initialen te gebruiken bij een verdachte. Iemand is nog niet veroordeeld en kan enorm beschadigd raken als hij onschuldig blijkt te zijn."
Het is best hypocriet en zinloos.
Hij vindt het hypocriet dat veel media nu Jos B. schrijven en zijn gezicht afbalken. "Ik vind dat er geen weg terug is. Het is best zinloos en ook wel hypocriet. Je had dan deze keuze al gelijk moeten maken. Ik vind het moedig van NRC om vanaf het begin niet de strategie van de politie te volgen en zijn naam niet volledig te publiceren. Zoals de meeste media wel deden."
Andere dagbladen maken duidelijk een andere keuze. Ook nu, na zijn arrestatie, plaatsen ze de volledige naam van Jos B. en laten zijn gezicht herkenbaar zien. Het AD gaat daar ook in de toekomst niets aan veranderen, zegt hoofdredacteur Hans Nijenhuis.
"Hij is nu zo bekend dat er weinig meer te beschermen valt. Ik vind het raar en potsierlijk om het nu ineens over Jos B. te gaan hebben." Net als vrijwel elk nieuwsmedium heeft het AD een stijlboek waarin staat dat verdachten worden aangeduid met hun voornaam en initiaal van de achternaam, 'tenzij...'.
Geert W. of Geert Wilders?
Die 'tenzij' kan te maken hebben met hoe schokkend een gebeurtenis is. Denk bijvoorbeeld aan de moord op Pim Fortuyn door Volkert van der Graaf. Andere factor is of de verdachte bekend is. "Het is raar om het tijdens een rechtszaak over Geert W. te hebben, terwijl iedereen weet dat het om Wilders gaat", zegt Nijenhuis. En dus ook of de maatschappelijke impact van een gebeurtenis groot is in combinatie met het opsporingsbelang, zoals bij Jos B. het geval was.
Nu hij gevonden is, maken nieuwsmedia hun eigen afweging in hoeverre ze teruggaan naar de regels die ze zelf hebben opgesteld, of dat ze vinden dat de privacy van deze verdachte door alle publicaties al dusdanig is aangetast dat deze niet meer beschermd hoeft te worden.
Het voelt niet consequent om hem nu Jos B. te gaan noemen.
Maar de meeste kranten en online nieuwsmedia hebben het na vandaag over Jos B. terwijl ze hem gisteren nog met zijn volledige naam en beeltenis op de voorkant van hun nieuwsmedium plaatsten.
NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff: "Zeker, het voelt niet consequent om hem nu Jos B. te gaan noemen, daarvan zijn we ons bewust. Maar we zien geen redenen meer om hem nu anders te behandelen dan andere verdachten van een strafbaar feit."
Net als bij Jos B. volgt er bij een volgende zaak op iedere redactie weer een nieuwe afweging. Het uitgangspunt dan is dus: naam, initiaal en onherkenbaar. 'Tenzij', dus.
