Krijgt Wagnerbaas Prigozjin door zijn muiterij zijn zin?

De strijd van Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin is vooral gericht tegen de twee hoogste Russische militairen Sergej Sjojgoe en Valeri Gerasimov. Maar of die legertop het veld zal ruimen, is onduidelijk. Het Kremlin ontkent. Wel is er de belofte dat Prigozjin niet zal worden vervolgd voor zijn muiterij.

Oost-Europadeskundige Bob Deen zag vandaag de grootste instabiliteit in Rusland sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. "Heel bijzonder. Dit kan niet zonder gevolgen blijven."

Prigozjin begon aan zijn opmars naar Moskou waarmee hij zijn eis - ontsla deze mensen - kracht bijzette. Die top zou zijn troepen aan het front in Oekraïne keer op keer in de steek hebben gelaten. Maar na onderhandelingen keerden zijn troepen, die Moskou tot op 200 kilometer waren genaderd, vandaag om. Naar eigen zeggen "om bloedvergieten te voorkomen".

Prigozjin heeft van het Kremlin de garantie gekregen dat zijn huurlingenleger veilig is en Prigozjin zal zich volgens het Kremlin vestigen in Belarus. Deen: "De Belarussische president Aleksandr Loekasjenko heeft een rol gehad bij de bemiddeling, en vast ook anderen. Maar over die legertop: Poetin wil zelf ook van die twee heren af. Die hebben niet goed gepresteerd. Al is hun vertrek nu nog speculatie, nog niks is bevestigd."

Russen tegenover Russen

Iris de Graaf, correspondent in Rusland die nu vanuit Nederland werkt, zag vandaag dat heel Rusland sinds gisteravond onder spanning stond. "De afgekondigde anti-terrorimse operatie betekende een soort staat van beleg. Hele straten werden afgesloten en mensen waren angstig. Ze waren bang voor een confrontatie en kregen geen hap door hun keel. Al waren er ook mensen die rekenden op de bescherming van het leger."

Vooral de rare gewaarwording dat vandaag Russen tegenover Russen stonden, hakt er bij veel mensen in, zegt De Graaf. "De oorlog in Oekraïne zou ver van ze blijven, maar die oolog komt ook voor Russen steeds dichterbij. Dat gevoel is vandaag weer verder versterkt. Ze kunnen daardoor aan hun leider gaan twijfelen."

Poetin moest vandaag echt laten zien dat hij de touwtjes nog in handen heeft, terwijl een Russisch privéleger zich ineens tegen je keert, zegt De Graaf. "Dan loopt je imago wel een enorme klap op."

Volgens Marina Miron, defensie-expert aan het Department of War Studies aan King's College London, liet vandaag zien dat Poetin niet in staat is geweest balans te brengen tussen het ministerie van Defensie en zijn ooit trouwe bondgenoot Prigozjin.

"Prigozjin haat Sjojgoe en Gerasimov. Zijn Wagnergroep opereerde als instrument voor buitenlands beleid van het Kremlin, maar stond niet onder het bevel van het ministerie van Defensie. Maar Prigozjin had binnenkort een contract moeten tekenen en zou daarmee onderdeel zijn geworden van de Russische strijdkrachten. Hij zou bevelen hebben gekregen van de door hem gehate Sjojgoe. Dat heeft geleid tot de vonk van zijn rebellie", zegt Miron.

Offensief Oekraïne

De gevolgen voor Poetin van de mars die zo'n 36 uur duurde, laten zich nu nog niet makkelijk raden. Maar voor Deen is wel duidelijk dat de politiek van Poetin niet goed werkt. "Dat Poetin van zo'n man afhankelijk moet zijn voor zijn regime. Het geweldsmonopolie van de staat is uitbesteed aan privélegertjes." Dat beaamt De Graaf: "Het lijkt bijna of ieder hoge Rus zijn eigen privéleger heeft. Er zijn er wel twintig in het land."

Poetin was voor de strijd in Oekraïne voor een groot deel afhankelijk van de mannen van Wagner. "Die boekten wel resultaten. Poetin dacht dat hij Prigozjin nodig had. Maar daar zal hij nu wel spijt van hebben."

Prigozjin trok zijn troepen vandaag dus terug uit Oekraïne voor zijn gewaagde avontuur op eigen - Russisch - grondgebied. En wat velen al verwachtten, blijkt gebeurd. Deen: "Oekraïne heeft een grootschalig offensief aan het oosten aangekondigd. De Russische krijgsmacht is verzwakt door de chaos van vandaag. Dat kon Oekraïne mooi gebruiken. Ze zullen proberen de zwakke plekken in de linies van de Russen te vinden."

Dat is ook waarom ze in Moskou nu zo woedend zijn op de Wagnerbaas, zegt De Graaf. "Heel veel generaals vanuit het Russische leger zijn echt witheet: Prigozjin speelt het Westen in de kaart waardoor ze in Oekraïne kijken naar de mogelijkheden. Want legereenheden niet op één lijn, dat kan nooit goed uitpakken."