Commissarissen en bestuurders bij zo'n twintig woningcorporaties blijken privé huizen te verhuren voor persoonlijk rendement, blijkt uit onderzoek van de NOS en Nieuwsuur. Daarbij vragen zij vaak hogere huurprijzen dan hun eigen corporaties redelijk vinden. Verschillende topfunctionarissen verhuren bovendien huizen in hetzelfde gebied als hun eigen corporatie, waardoor de schijn ontstaat dat zij gebruik kunnen maken van voorkennis. Lees hieronder de verantwoording van ons onderzoek.
De onderzoeksredactie van NOS en Nieuwsuur vroeg in het Kadaster op hoeveel objecten op naam staan van alle bestuurders en commissarissen die werkzaam zijn bij de 265 woningcorporaties die zijn aangesloten bij Aedes, de landelijke branchevereniging van woningcorporaties. Bij het overgrote deel van deze corporaties bleek in ieder geval één bestuurder of commissaris te werken die meer dan één object op naam had staan.
We konden die functionarissen niet allemaal onderzoeken. Na een aantal willekeurige opvragingen, besloten we systematisch informatie op te vragen als een bestuurder minimaal drie objecten op naam had staan, en bij een commissaris met minimaal vijf objecten (omdat er meestal maar één bestuurder is, en die zich niet kan verschonen in het geval van mogelijke belangenverstrengeling). Dit leidde tot een lijst van meer dan honderd personen.
De objecten bleken soms geen huizen te zijn, maar percelen grond, of parkeergarages. Maar soms bleken één of meerdere objecten juist wél huizen te zijn, die weer waren opgesplitst in verschillende studentenkamers of appartementen. Dat betekent dat de bestuurders met twee, en commissarissen met twee, drie, of vier objecten op naam, van wie wij dus géén kadasterinformatie opvroegen, eveneens interessant hadden kunnen zijn. Maar die informatie hebben wij dus niet systematisch opgevraagd.
Ook kan iemand met slechts één object in het Kadaster een woning bezitten waarop een BV staat. Op die BV kunnen dan weer verschillende huizen staan. Dat wordt pas duidelijk als men de eigendomsinformatie van de BV dan weer opvraagt in Kadaster. Ook dit KvK-onderzoek hebben wij niet systematisch toegepast, waardoor een groot deel van de KvK-informatie voor ons onbekend blijft.
Tenslotte zien we in Kadaster alleen de huizen die op dit moment in bezit zijn van functionarissen. Huizen die vorig jaar verkocht zijn, zien we bijvoorbeeld niet. In één geval hebben we wel informatie over de afgelopen jaren verkregen en meegenomen in ons onderzoek - in die periode was de functionaris ook al betrokken bij de corporatie. Enkele huizen werden tijdens ons onderzoek verkocht. Die hebben we wel meegerekend in onze tellingen.
Uiteindelijk kwamen wij op een lijst uit van zo'n veertig personen, die naast een eigen koophuis nog minimaal twee panden bezitten, die zij verhuren. Het kon ook gaan om vijf, of tien, of 25, of 33 panden. Nog zo'n veertig personen bezitten ook meerdere panden, maar daarvan vonden we niet direct verhuurlinkjes online. Dus die lieten we achterwege.
Wij wilden ten eerste weten of deze functionarissen huizen verhuren aan particulieren, of dat het wellicht gaat om een eigen kantoor, pied à terre, of dat woonruimte aangeboden wordt aan familie of vrienden. Alleen in de eerste categorie waren wij geïnteresseerd.
Verder keken wij of de of bij de verhuurhuizen sprake was van één of meer van de volgende punten:
a) in een gebied met een woningtekort liggen;
b) in hetzelfde gebied als de betreffende corporatie liggen, of vlakbij: op maximaal 15 kilometer hemelsbreed;
c) een WOZ-waarde hebben die op dit moment onder de eventuele gemeentelijke opkoopbescherming zou vallen;
d) sociale huurwoningen zijn (een onzelfstandige woonruimte, of een woonruimte waarvan het puntenaantal naar onze schatting - waarbij we onze werkwijze voorlegden en aan de Huurcommissie - onder de liberalisatiegrens ligt), of woningen in de middenhuur: onder de 187 punten;
e) huurprijzen hebben die hoger liggen dan de redelijke prijs uit het puntenstelsel (daarbij hebben wij zo veel mogelijk geprobeerd uit te gaan van de datum waarop het huurcontract inging en de huurprijs en WWS-normen die toen golden).
Het kostte aanzienlijk veel tijd om voor veertig mensen van ieder adres de informatie te achterhalen, en deze te wegen. Dat is ons ook niet voor alle veertig personen gelukt. We bestudeerden koopaktes, reisden het hele land door naar de verschillende adressen, spraken met huurders (degenen die ons te woord wilden staan), oud-huurders en buren, en meetten de kamers op, maakten puntentellingen, en legden deze voor aan verschillende experts, en de Huurcommissie. Ook onderzochten wij de precieze opkoopbeschermingsregeling voor dertig verschillende gemeenten, en toetsten de huidige WOZ-waardes van de woningen aan deze regeling. We bestudeerden de jaarverslagen over verschillende periodes, evenals de afgelopen visitatierapporten en governanceregels, van zo'n vijftig corporaties. En we onderzochten het bezit van de woningcorporaties zelf, eveneens in het Kadaster, en op welke manier dit zich verhield tot het bezit van de betreffende functionaris.
Ook keken we hoe de verhuuractiviteiten zich verhouden tot het beleid, netwerk en regels van de eigen corporatie. En besloten we om alleen die functionarissen uit te lichten die naast een eigen koophuis nog minstens vier verhuurobjecten (dit kunnen dus ook kamers of appartementen zijn bínnen een huis, geteld als één object in kadaster) hebben.
We kwamen uiteindelijk uit op ruim vijftien functionarissen, samen werkzaam bij twintig corporaties, over wie we relevante informatie konden verkrijgen en over wiens verhuuractiviteiten relevante journalistieke vragen ontstonden. Met name in de context van de eigen governancecode. Dit is dus geen representatieve steekproef voor de gehele sector, maar een kwalitatief onderzoek naar slechts een deel van de functionarissen. Wij kunnen niet zeggen dat het gaat om het 'topje van de ijsberg' maar ook niet uitsluiten dat er nog veel méér corporatiefunctionarissen zijn die huizen verhuren voor persoonlijk rendement.
Sommige functionarissen zijn werkzaam bij verschillende woningcorporaties tegelijk. Bij enkele woningcorporaties werken meerdere functionarissen die huizen verhuren.
