Woningcorporatiebazen privé actief als vastgoedbelegger, sector scherpt integriteitscode aan
Commissarissen en bestuurders bij zo'n twintig woningcorporaties blijken privé huizen te verhuren voor persoonlijk rendement. Daarbij vragen zij vaak hogere huurprijzen dan hun eigen corporaties redelijk vinden. Verschillende topfunctionarissen verhuren bovendien huizen in hetzelfde gebied als hun eigen corporatie, waardoor de schijn ontstaat dat zij gebruik kunnen maken van voorkennis.
Dat blijkt uit bevindingen van de gezamenlijke onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur.
Woningcorporaties zijn opgericht met gemeenschapsgeld. Hun taak is goede woningen bouwen en verhuren tegen betaalbare prijzen. Zij krijgen van minister De Jonge van Volkshuisvesting de komende tijd weer een sleutelrol in de aanpak van het woningtekort, om veel meer betaalbare huizen te bouwen.
Commissarissen bij zes verschillende corporaties zijn teruggetreden nadat ze werden geconfronteerd met het NOS-Nieuwsuur-onderzoek. Bestuurders van twee andere corporaties hebben aangekondigd hun vastgoed te verkopen.
Het privé verhuren van huizen door hoge functionarissen van woningcorporaties is niet illegaal en de huidige integriteitscode van de sector benoemt wel belangenverstrengeling, maar gaat niet specifiek in op privébezit van vastgoed. Naar aanleiding van het onderzoek van de NOS en Nieuwsuur heeft branchevereniging Aedes een brief gestuurd aan 265 bestuurders waarin staat dat de integriteitscode wordt aangescherpt.
De Autoriteit Woningcorporaties, die toezicht moet houden op de sector, blijkt onvoldoende op de hoogte en stelt een onderzoek in.
Bekijk hieronder de uitgebreide reconstructie van de onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur:
De onderzoeksredactie trof casussen aan van een commissaris die een nieuwbouwproject aankoopt waarbij een aannemer betrokken is die samenwerkt met zijn eigen corporatie. Ook blijkt een bestuurder in Rotterdam huizen te hebben opgekocht in het stadsdeel dat zijn eigen corporatie helpt te verbeteren - zijn organisatie is actief op een paar honderd meter van zijn huizen. Bij dertien corporaties zijn topfunctionarissen actief in de omgeving van hun eigen corporatie, waaronder zeven in hetzelfde werkgebied.
Guido van Woerkom, voorzitter van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW), zegt dat het 'traditionele werkgebied' van de woningcorporatie eigenlijk "niet meer bestaat". Van Woerkom: "Door de samenwerking die we hebben is het effect van de woningcorporatie vele malen groter geworden." Volgens hem zal het thema vastgoed de komende tijd op 'elke agenda' van de Raden van Commissarissen komen te staan. Hij verwacht dat meer commissarissen daar consequenties aan verbinden, "of door terug te treden, of door nadere afspraken te maken omtrent het beheer van het roerend goed".
Ton Hugens, directeur van de Autoriteit Woningcorporaties, zegt dat het hier niet meer om 'incidenten' gaat. Volgens hem is de "schijn van belangenverstrengeling" in de onderzochte casussen "voortdurend een issue".
Martin van Rijn, voorzitter van branchevereniging Aedes, zegt het in principe onwenselijk te vinden als sociaal huisvesters privé vastgoed verhuren "gericht op rendement". Het leidt volgens hem in deze sector altijd tot discussies. "Mijn uitkomst zou zijn: doe het niet." In de huidige integriteitscode staat dat belangenverstrengeling niet mag, maar vastgoed komt niet expliciet aan de orde. Dat moet anders, vindt Aedes: het uitgangspunt moet 'nee, tenzij' luiden.
Tot 33 huizen verhuurd
De commissarissen en bestuurders hebben vaak de goedkope appartementen opgekocht in en rondom steden, waar een groot woningtekort is. De één verhuurt vijf huizen, de ander tien, de ander 33. Een groot deel van de woningen valt onder de zogeheten 'middenhuur'. Dat zijn woningen die net boven de sociale huurgrens uitkomen en in de vrije sector vallen.
Minister De Jonge wil juist voor dit type woningen maximumhuurprijzen invoeren. Dit plan kon op brede steun rekenen van Aedes. Maar de onderzochte functionarissen blijken privé voor dit soort woningen nu vaak nog honderden euro's méér te vragen dan wat de overheid passend vindt.
Sector in opspraak
In 2014 raakte de corporatiesector in opspraak na verschillende integriteitskwesties, onder meer het derivatenschandaal bij Vestia en het 'zonnekoninggedrag' van de 'maseratiman' bij Rochdale. Toenmalig CDA-Kamerlid Peter Oskam was lid van de commissie die de parlementaire enquête naar deze misstanden leidde. "Ik schrik hiervan", zegt Oskam, die op dit moment burgemeester is van Capelle. "Ik had gehoopt dat de wereld van de woningcorporaties toch verder zou zijn. De branche blijft toch de grenzen opzoeken."
Volgens Hugens van de Autoriteit Woningcorporaties zijn vastgoedbezit en verhuuractiviteiten bij uitstek thema's waarvan functionarissen zélf hadden moeten weten dat ze relevant zijn om, in het kader van mogelijke deelbelangen, te melden. Toch overweegt de Autoriteit Woningcorporaties om voortaan een expliciete vraag over huizenbezit op te nemen in haar integriteitsformulier voor benoemingen. "Wij zijn misschien wel te algemeen in de uitvraag die wij naar belangen doen. Dat vraagt van ons ook wel een evaluatie of wij specifieker naar vastgoed moeten gaan vragen", zegt Hugens.