Na jaren van relatieve rust is de burgeroorlog in Syrië weer opgelaaid. Zeker 132 mensen zijn omgekomen bij gevechten in het noordwesten van het land.
De heropleving van het conflict is verrassend, zegt arabist Leo Kwarten, maar ook te verklaren. De rebellen pakken juist nu de wapens op omdat de positie van president Assad, hun tegenstander, de afgelopen tijd behoorlijk is verzwakt. Bovendien krijgen ze steun van Turkije, dat grenst aan Noord-Syrië.
Veel mensen zijn dit conflict vergeten, maar het land is allesbehalve veilig.
Het land geeft geld en wapens aan de leiders van het offensief: de jihadistische rebellenbeweging Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Volgens Kwarten doet de Turkse president Erdogan dat zodat HTS controle kan behouden in de regio. Het noordwesten van Syrië is op die manier een bufferzone tussen Turkije en het Syrische deel dat wordt bestuurd door Assads regime. Turkije heeft om twee redenen belang bij het handhaven van die bufferzone.
Ten eerste zodat Koerden in Syrië en Koerden in Turkije van elkaar gescheiden blijven. "Zij streven allebei naar onafhankelijkheid, en dat ziet Turkije als een doodsbedreiging voor de Turkse staat."
Een tweede reden is de mogelijke terugkeer van vluchtelingen. In Turkije zitten ongeveer 5 miljoen Syriërs die de afgelopen jaren vluchtten voor het geweld. Als HTS meer controle heeft over de bufferzone in Noord-Syrië zouden die vluchtelingen kunnen terugkeren.
Toen de Syrische burgeroorlog net begon werden de miljoenen vluchtelingen met open armen ontvangen in Turkije. "Het was een plicht die ook gewone Turkse burgers voelden ten aanzien van hun moslimbroeders", zegt Kwarten.
Maar sindsdien is veel veranderd. De gastvrijheid is verdwenen, onder meer vanwege de erbarmelijke staat van de economie. Veel Turken hebben het gevoel dat Syriërs hun huizen en banen inpikken. "Dus deze situatie komt Ankara goed uit", zegt analist Trad: "Als dit deel van Syrië in handen valt van de rebellen, of als het regime naar het zuiden wordt gedrongen is dat een kans voor de Turkse regering om vluchtelingen terug te sturen en zo de beloften van de laatste verkiezingen na te komen."
Deze nieuwe aanval maakt duidelijk dat al-Qaida nog steeds springlevend is in Syrië.
Het terugsturen van Syrische vluchtelingen is ook in andere landen onderwerp van gesprek. Denemarken doet het al, in Duitsland, Italië en Oostenrijk gaan stemmen op hetzelfde te doen. En in Nederland wil PVV-leider Geert Wilders de banden met dictator Assad aanhalen om mensen terug te kunnen sturen.
Maar volgens Trad beseffen veel Europese landen niet hoe schrijnend de situatie in Syrië nog altijd is. "Veel mensen zijn dit conflict vergeten, maar het land is allesbehalve veilig."
Waarom juist nu?
Toch was het relatief rustig in Noord-Syrië sinds in 2020 een staakt-het-vuren werd ingesteld voor de regio Idlib. Dat gebeurde na bemiddeling van Rusland en Turkije. Kwarten is verrast dat het geweld nu weer oplaait, tegelijkertijd snapt hij de timing. Want de positie van president Assad is de laatste tijd steeds zwakker geworden.
Hij krijgt "klap na klap" te verwerken, zegt de arabist. Ten eerste omdat Israël doelen van Hezbollah en Iran aanvalt in Syrië. "Assads regime lijdt daarbij grote verliezen."
Daar komt bij dat Rusland en Iran, de bondgenoten van Assad, op dit moment hun prioriteiten elders hebben. "Rusland heeft de afgelopen jaren troepen en materieel teruggetrokken uit Syrië om die in te kunnen zetten in Oekraïne. En ook Iran zit niet te wachten op een heropleving van de burgeroorlog in Syrië."
Assad staat bekend als een wrede dictator die bloedvergieten niet schuwt om aan de macht te blijven. Hij wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid omdat hij chemische wapens zou hebben ingezet tegen opstandelingen, maar ook tegen burgers. Tegelijkertijd zijn de rebellen die het tegen hem opnemen ook geen lieverdjes, benadrukt Kwarten.
"Ze willen geen democratie. Ze willen invoering van een islamitische staat met islamitisch recht: de sharia. Officieel zeggen ze dat ze de banden met al-Qaida hebben doorgesneden. Maar niemand gelooft dat. Deze nieuwe aanval maakt duidelijk dat al-Qaida nog steeds springlevend is in Syrië."
