De Hongaarse premier Viktor Orbán vertegenwoordigt nog geen tien miljoen mensen, maar heeft onevenredig veel invloed in de Europese politiek. Hij ligt vaak dwars bij Brusselse besluiten en is als enige EU-leider openlijk Ruslandgezind.
En als een van de weinigen in Europa slaakte hij geen zucht van verlichting toen Joe Biden vier jaar geleden de Amerikaanse presidentsverkiezingen won van Donald Trump. In tegendeel: Orbán is Trumps grootste medestander in de EU. Wat zou een overwinning van Trump deze week betekenen voor de rol die Orbán speelt in Europa?
Trump en Orbán delen een conservatieve ideologie. Daarnaast lijken hun leiderschapsstijlen sterk op elkaar. Net als Trump positioneert Orbán zich als krachtige staatsman die zich weinig van kritiek aantrekt.
Recent liet Orbán zich bijvoorbeeld zien in Georgië. Terwijl de uitslag van de verkiezingen daar omstreden is, feliciteerde Orbán de pro-Russische premier van Georgië. Dat terwijl Hongarije momenteel EU-voorzitter is. "Het is duidelijk dat Orbán hier verwarring wekt", zegt Zsuzsanna Szelenyi, politiek analist van het CEU Democracy Institute in Boedapest. "Hij hoort bij de EU maar juicht de pro-Russische krachten in Georgië toe. Dat is controversieel."
"De boodschap aan de EU is: Hier sta ik, ik doe wat ik wil. Ik trek me niks aan van jullie. Ik ben een sterke leider en mij houd je niet tegen."
Ook de directeur van de conservatieve denktank MCC Brussel, Frank Furedi, herkent hierin de onbuigzaamheid die Orbán vaak kenmerkt. "Het punt dat hij wil maken, is: wie beslist of een verkiezingsuitslag geldig is? Voor zijn gevoel wordt er met twee maten gemeten." De EU ziet alleen linkse of liberale verkiezingsoverwinningen als democratisch en conservatieve overwinningen niet, zo zei Orbán recent.
Afgelopen week ging Orbán nog een stap verder met zijn aanvallen op de Europese Commissie en met name op voorzitter Ursula von der Leyen. Hij sprak van een samenzwering tegen Hongarije. "In Brussel willen ze van de Hongaarse regering af", zei hij. "Ze willen ons een Brusselse marionettenregering aandoen."
Met zulke uitspraken zet Orbán zichzelf steeds meer buitenspel, zegt Szelenyi. "Zijn radicalisering is nog steeds gaande en er lijkt geen weg terug. Daarop moeten de Europese partners zich instellen."
Oppositie staat voor in peilingen
Onder Orbán voert Hongarije al langere tijd een steeds meer ondemocratische koers. Brussel greep pas laat in, vindt Szelenyi. "Al in 2011 botste Orbán met Europese normen, vooral op het gebied van de rechtstaat. Pas rond 2020 kwam er serieuze druk vanuit de EU. Maar dit maakt hem alleen meer harder in zijn opstelling want hij wil niets opgeven wat hij al bereikt heeft."
Achter de harde uitlatingen schuilt een electorale strategie, zegt Michiel Luining, onderzoeker EU-studies (Universiteit Antwerpen). "Door de EU te tarten kan Orbán zich opwerpen als staatsman voor het binnenlandse publiek." In eigen land heeft de nieuwe oppositiepartij van de populaire politicus Peter Magyar Orbáns partij ingehaald in de peilingen. Szelenyi: "Orbán voelt daarom de noodzaak om z'n kiezers te laten zien dat hij internationaal echt iets voorstelt."
Szelenyi: "Europa zal moeten leren omgaan met leiders die hun macht veel agressiever inzetten."
Trump: EU is vijand
Waar ze in Brussel Orbáns houding meer dan eens hebben vervloekt, juicht de potentiële nieuwe Amerikaanse president Trump zijn acties juist toe. Ook Trump staat, zacht gezegd, sceptisch tegenover de Europese Unie. Als president noemde hij de EU zelfs "een vijand" van de VS.
7 en 8 november organiseert Orbán in hoofdstad Boedapest een belangrijke Europese top. De verwachting is dat hij dan voor het oog van alle Europese leiders Trump openlijk gaat steunen. Szelenyi: "Als Trump wint, zal hij dat vieren. Als Trump verliest, trekt hij de uitslag in twijfel."
Orbán zal zeker hopen op een Trump-overwinning, zegt Luining, want "Hongarije wil een sterkere positie in de regio". Een overwinning van Trump zal Orbáns daarbij helpen, verwacht Furedi. "Dan zal hij de bemiddelaar worden tussen de president van de VS en Europa."
