Bas Tooms
redacteur Buitenland
Bart Rutten
redacteur Nieuwsuur
Bas Tooms
redacteur Buitenland
Bart Rutten
redacteur Nieuwsuur
Omdat Rusland nog altijd te maken heeft met westerse sancties, zoekt president Vladimir Poetin steeds meer toenadering tot China. Die economische liefde is wederzijds: de handel tussen beide landen floreert als nooit tevoren.
Achter die samenwerking zit meer dan alleen vraag en aanbod. De landen hebben geopolitieke redenen om elkaar vast te houden in tijden van een veranderende wereldorde.
Sancties veroorzaken speelgoedvacuüm
De Chinees-Russische handel is tweeledig: Moskou levert olie en gas die het door de sancties in Europa niet meer kwijt kan, Beijing exporteert vooral producten die vroeger uit het Westen kwamen.
Zo vermenigvuldigde de auto-export van China naar Rusland tussen 2019 en 2024 met een factor dertig, blijkt uit cijfers van de Chinese douane. Ook elektronica en speelgoed vinden gretig aftrek.
Nieuwsuur bezocht een beurs in Moskou waar Chinese handelaren in het Russische speelgoedgat duiken:
Dat Rusland veel meer handel drijft met China en in mindere mate India is niet los te zien van de BRICS-top die gisteren begon: een economisch samenwerkingsverband van niet-westerse landen dat deze week overlegt in de Russische stad Kazan.
Negen landen zijn lid van die club: China, Rusland, India, Brazilië, Zuid-Afrika, Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten. China is met afstand de grootste economische speler. Poetin, organisator van de top, zal dan ook in zijn nopjes zijn dat de Chinese president Xi Jinping erbij is. Zeker nu de economische belangen voor Rusland groter dan ooit zijn.
Toen BRICS in 2009 werd opgericht, stelden de economieën van de deelnemende landen nog relatief weinig voor. Dat is nu wel anders. Daarentegen zien de G7-landen (Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, het Verenigd Koninkrijk en Amerika) hun aandeel in de wereldhandel juist dalen.
Dat China graag een goede relatie wil met Rusland heeft vooral te maken met Amerika, zegt Kaspar Pucek. Hij is Rusland-expert bij Instituut Clingendael en deed onderzoek naar de handel tussen Beijing en Moskou.
Vanwege de situatie rond Taiwan nemen de spanningen toe tussen Amerika en China. Maar omdat Amerika ook het vizier moet houden op de oorlog die Rusland uitvecht in Oekraïne, lijkt de kans klein dat Amerika snel aanstuurt op escalatie met China. In die zin heeft China er dus belang bij dat Rusland niet afstevent op een economische ineenstorting.
Daarnaast wil Xi niet dat Poetins regime valt. "Stel dat dat gebeurt en er komen pro-westerse leiders aan de macht. Dan wordt China steeds meer omringd, zo is de angst in Beijing."
Ook is Rusland voor Xi een belangrijke handelspartner mocht het Westen ooit sancties afkondigen tegen China. "Dus zoekt China andere handelspartners, waarvan Rusland er één is." Mocht de Taiwan-situatie zelfs leiden tot oorlog, dan behoudt Beijing via Rusland aanvoerlijnen over land waar de Amerikaanse marine niet tussen kan komen.
Pucek geeft toe: dit lijken geen heel waarschijnlijke scenario's die op korte termijn werkelijkheid worden. "Maar als het wél gebeurt heeft het grote impact op China."
In Rusland zijn de gevolgen van de toegenomen handel met China al goed te zien. Om de harten van de Russen te winnen, wordt hard gewerkt aan de culturele relatie. Zo maakt de overheid het voor Russen mogelijk om Chinese feestdagen te vieren. Ook exporteert China tentoonstellingen: zo is in Moskou wekenlang het befaamde Terracottaleger te zien.
Voor Rusland is de economische relatie met China nu broodnodig, zegt Pucek, maar niet optimaal. China's technologie is namelijk minder geavanceerd dan die in het Westen. Bovendien doen Chinese bedrijven weinig investeringen in Rusland.
Een eigen Chinees-Russisch betalingssysteem?
Ruslands internationale handel wordt bemoeilijkt omdat Russische banken uit het internationale betalingsverkeer zijn gegooid als gevolg van sancties. Daarom wil het Kremlin een eigen betalingssysteem ontwikkelen. Dat plan leefde al langer bij de BRICS-landen, maar Poetin zet er nu extra vaart achter. Maar zo'n systeem optuigen is volgens econoom Mathijs Bouman makkelijker gezegd dan gedaan. "Ik moet nog zien of het gaat lukken".
Toch lijkt het niet helemaal kansloos: naast Poetin zou namelijk ook Xi Jinping er wel voor te porren zijn: "Want China denkt: misschien krijgen wij ook wel ooit te maken met dit soort sancties."
Russische autonomie
De focus op de Chinese economie heeft nog een keerzijde voor Rusland, zegt Kaspar Pucek. Als Beijing Poetins enige grote handelspartner is en blijft, zal Ruslands autonomie afnemen. "Want het geeft China de mogelijkheid Rusland zijn wil op te leggen. Dat zal wringen binnen het Kremlin, dat op eigen kracht een grootmacht wil zijn en eigen buitenlandbeleid wil voeren."
Het zou Pucek niet verbazen als het Kremlin voor de toekomst al voorzichtig nadenkt over het normaliseren van de economische banden met Europa. "Op dit moment heeft Rusland geen andere optie dan China. Maar mocht het conflict in Oekraïne ooit stoppen, dan zal Rusland weer meer willen balanceren tussen Europa en China."
