Al jaren is er discussie in binnen- en buitenland over de schadelijke gezondheidseffecten van pesticidegebruik. In Frankrijk is voor het eerst de dood van een kind direct gelinkt aan bestrijdingsmiddelen van bloemen. Een actiegroep tegen pesticiden hoopt dat de zaak een wake-upcall is voor de Nederlandse overheid en de Europese Unie.
Er is nog altijd veel onduidelijk over de schadelijke effecten van bestrijdingsmiddelen. Organisaties als het RIVM en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stellen dat er een mogelijk verband bestaat tussen het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en ziektes. Het gaat dan bijvoorbeeld om parkinson en bepaalde vormen van kanker, zoals leukemie. Het RIVM adviseert vrouwen om voor en tijdens de zwangerschap blootstelling aan bestrijdingsmiddelen zo veel mogelijk te voorkomen.
Direct bewijs van een verband was er tot nu toe niet. Vooral daarom is de zaak in Frankrijk bijzonder, zegt Roel Vermeulen, hoogleraar milieu-epidemiologie aan de Universiteit Utrecht. "We weten dat er een mogelijk verband is tussen pesticiden en kinderleukemie. We weten niet met welke specifieke middelen dat samenhangt. Daarmee is het eigenlijk ook heel moeilijk te zeggen of een geval door pesticiden komt of niet."
Bloemist
De zaak gaat om het 11-jarige Franse meisje Emmy, dat in 2022 overleed aan leukemie. Haar moeder werkte jarenlang als bloemist en kwam zo in aanraking met bestrijdingsmiddelen, ook tijdens haar zwangerschap. Na jaren onderzoek en procederen hebben Franse experts vastgesteld dat de leukemie werd veroorzaakt doordat Emmy's moeder in de prenatale fase was blootgesteld aan bestrijdingsmiddelen.
Beide ouders krijgen een schadevergoeding van 25.000 euro, maar ze gaan in hoger beroep omdat ze vinden dat het leed van hun dochter onvoldoende wordt erkend. Volgens hun advocaat François Lafforgue is het hen niet alleen om het geld te doen. "Ze willen vooral andere bloemisten waarschuwen voor de gevaren van het behandelen van bloemen."
Bloemist Winand Hazelaar maakt zich geen grote zorgen, al houdt hij wel rekening met de mogelijke gevaren van bestrijdingsmiddelen:
Als het gaat om de schadelijke effecten van pesticiden, wordt sierteelt vaak over het hoofd gezien. Dat zegt Margriet Mantingh, voorzitter van Pesticide Action Network Nederland (Pan NL). Zij strijdt al jaren voor het uitbannen van schadelijke bestrijdingsmiddelen.
"Deze zaak is heel bijzonder. We kennen wel zaken van omwonenden van bloemenvelden en van parkinsonpatiënten, maar dat een bloemist een rechtszaak aanspant wegens beschadiging van haar foetus, is voor het eerst."
Hoogleraar Vermeulen doet momenteel onderzoek om te kunnen bepalen welke specifieke middelen de kans op kinderleukemie vergroten. "Wij volgen alle zwangerschappen in Nederland tussen 2006 en 2018 om te kijken of er een verhoogd risico is voor kinderleukemie bij kinderen die dichterbij velden zijn geboren waar bestrijdingsmiddelen worden gebruikt dan bij kinderen die daar verder vandaan zijn geboren."
De resultaten van dat onderzoek worden over minimaal twee jaar verwacht.
Importbloemen
Nederland is een bloemenland. Mantingh hoopt dan ook dat de zaak in Frankrijk als een waarschuwing dient voor de Nederlandse overheid en voor de Europese Commissie. "Er is nu geen regulering voor resten van bestrijdingsmiddelen die op sierplanten en snijbloemen mogen zitten. Als een stof in een Afrikaans land wel is toegestaan, maar in de EU verboden is, mag die stof wel als rest op de planten of snijbloemen achterblijven als die worden geïmporteerd."
Mantingh vindt dat de EU moet stoppen met het importeren van bloemen die zijn bespoten met middelen die hier verboden zijn. "En er moeten maximale residunormen worden vastgelegd in de sierteelt. Voor onze groenten en vruchten is een norm vastgesteld voor elk soort bestrijdingsmiddel, maar bij bloemen mag alles."
Hoogleraar Vermeulen benadrukt dat mensen die niet dagelijks in contact komen met snijbloemen zich niet direct zorgen hoeven te maken. "We weten dat het ongeboren kind tijdens de zwangerschap extreem gevoelig is voor blootstelling aan chemische stoffen, daar gaat dit specifieke geval over. Als je de blootstelling toch wilt verminderen, helpt het al om je handen goed te wassen nadat je bloemen hebt afgesneden."
