Voor de zesde dag op rij staat X voor tientallen miljoenen Braziliaanse gebruikers op zwart. Maandag besloot het Braziliaanse Hooggerechtshof dat het platform voorlopig geblokkeerd blijft, nadat een rechter het verbod afgelopen vrijdag al had ingesteld.
Deskundigen zien de blokkade als een politiek spel tussen Brazilië en X-baas Elon Musk. Een spel dat bovendien exemplarisch is voor een wereldwijde strijd van overheden tegen de macht van grote techbedrijven.
Musk zegt zelf: geen vrijheid van meningsuiting voor jullie als het kritiek op mijn platform is.
Het is voor het eerst dat een democratisch land het socialemediaplatform uit de lucht haalt. Critici van de beslissing, onder wie Musk zelf, noemen het verbod machtsmisbruik en een aantasting van de vrijheid van meningsuiting.
Hoogleraar Brazilië-studies Kees Koonings zegt dat beide partijen eigenlijk dezelfde argumenten aandragen. "De rechter die dit verbod heeft ingesteld zegt dat Musk en zijn sympathisanten een bedreiging zijn voor de democratie. Aan de andere kant zeggen Musk en zijn aanhangers dat de rechtsstaat en de vrijheid van meningsuiting worden aangetast."
Deze Braziliaanse gebruikers hebben begrip voor de beslissing, ook al is het platform voor hen een belangrijke informatiebron:
De rechter waar Koonings naar verwijst is Alexandre de Moraes. Maanden geleden sommeerde hij Musk een juridisch vertegenwoordiger aan te stellen in Brazilië, zodat het land kan optreden tegen haatberichten en nepnieuws op X. Musk weigert dat, waardoor De Moraes vrijdag besloot het platform te blokkeren.
Op X noemt Musk De Moraes een tiran en een dictator. Hij vindt dat de rechter zijn bevoegdheden te buiten gaat en dat hij een politieke agenda heeft tegen rechts.
Bolsonaro
"Musk is de afgelopen tijd aan het armpje drukken geweest", zegt internet- en privacy-expert Marietje Schaake. "Hij dacht: ik krijg die rechter wel op z'n knieën, maar dat is niet gelukt. En economisch is het niet slim, want Brazilië staat wereldwijd op plek vier in het aantal X-gebruikers."
Dat Musk er desondanks met gestrekt been in zit, komt volgens Schaake door zijn eigen politieke belangen. "Elon Musk is een aanhanger van rechtse politieke stromingen en schaart zich achter oud-president Bolsonaro in Brazilië." Rechter De Moraes doet onderzoek naar verspreiding van nepnieuws en haat in de periode dat Bolsonaro aan de macht was en eiste daarom dat X bepaalde accounts blokkeerde. "Daar wil Musk niet aan meewerken."
Selectief
Bovendien is Musk zelf zeer selectief in wat hij wel en niet toestaat op zijn platform, zeggen zowel Koonings als Schaake. "Politici en journalisten die hem goedgezind zijn krijgen alle vrijheid, maar vakbonden in zijn bedrijven of kritische journalisten moeten hun mond houden", zegt Koonings. "Die zien hun accounts geblokkeerd worden door Musk."
Schaake: "Musk spant zelf rechtszaken aan tegen maatschappelijke organisaties in de VS die wijzen op schadelijke content op X, sinds het in handen is van Musk. Daarvan zegt hij: geen vrijheid van meningsuiting voor jullie, als dat kritiek op mijn platform is."
Controle terugpakken
Schaake schreef een boek over de macht van techbedrijven en de noodzaak voor overheden om de controle terug te pakken. "Overal zie je dat de macht van techbedrijven groeit en dat daar zorgen over zijn. Op EU-niveau worden er wetten aangenomen om duidelijk te maken wat er wel en niet mag worden gezegd op platforms. Maar in veel delen van de wereld bestaan die wetten nog niet. Dus de wereld kijkt absoluut naar Brazilië om hiervan te leren."
