Ruslandgezinde partij gooit hoge ogen bij Oost-Duitse deelstaatverkiezingen

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Duitsland

Op het stadsplein van het Thüringse stadje Rudolstadt luisteren mensen enthousiast naar Sahra Wagenknecht. Wanneer zij de oorlog in Oekraïne aanstipt, is het applaus het luidst. "De regering blijft maar zeggen dat we meer wapens moeten leveren, maar sinds wanneer worden oorlogen opgelost met wapens? Het is waanzin!"

Wagenknecht spreekt vol zelfvertrouwen. Daar heeft ze alle reden toe: haar gloednieuwe partij is in korte tijd razendsnel gegroeid. Bij de deelstaatverkiezingen in het Oost-Duitse Saksen en Thüringen komende zondag haalt haar partij volgens peilingen 15 à 20 procent van de stemmen. Wat is de aantrekkingskracht van Wagenknecht, die door critici als conservatief en pro-Russisch wordt gezien?

'Niet links of rechts'

Haar partij, Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW), bestaat pas sinds januari. De partij is opgebouwd rond één persoon, een novum in Duitsland, met een partijprogramma van vier pagina's, bestaande uit economisch-linkse en cultureel-rechtse thema's.

Zelf zegt Wagenknecht dat BSW "niet links of rechts" is. De partij is voor hogere lonen en pensioenen en tegen ongereguleerde immigratie, strenge klimaatmaatregelen en de "woke" opvattingen van de havermelkelite in Berlijn.

Wagenknecht is in Duitsland de belangrijkste stem tegen wapensteun aan Oekraïne en voor een goede relatie met Rusland. Het Westen zou volgens haar vredesinitiatieven afwijzen en liever afkoersen op verdere escalatie. "Zonder onderhandelingen gaat de oorlog oneindig door", zegt Wagenknecht tegen Nieuwsuur.

Of Wagenknecht Poetin vertrouwt bij een eventuele deal? "Oorlogspartijen kun je nooit vertrouwen, maar er zijn ook krijgsgevangenen uitgeruild en dat kwam door onderhandelingen."

Oekraïne zou moeten accepteren dat het grondgebied verliest, zegt co-partijvoorzitter Amira Mohamed Ali op haar kantoor in Berlijn. "Ik denk dat er geen andere oplossing is, hoe oneerlijk en onaanvaardbaar het ook is. Het alternatief is dat de NAVO zich in de oorlog mengt en dan hebben we een nucleaire oorlog."

Angst voor oorlog

Bij de BSW-kiezers in Rudolstadt is die angst voor een escalatie van de oorlog groot. "We zijn nog nooit zo dicht bij de Derde Wereldoorlog geweest", zegt BSW-aanhanger Inniss. Dat beamen Uta en Jorg, een stel in de zestig. "De regering is oorlogszuchtig, met woorden als 'overwinning' en 'strijd'. Je moet naar vrede streven!"

De oorlog raakt inwoners van Oost-Duitsland anders dan in het westen, vertelt historicus en Ruslandkundige Silke Satjukow (Universiteit van Halle-Wittenberg). "Generaties zijn hier opgegroeid met het idee dat Rusland goed is en nooit een oorlog zou beginnen. De DDR-propaganda werd niet door iedereen gepikt, maar de meesten zijn wel delen ervan gaan geloven. Daarom geloven nu veel mensen dat niet Rusland maar de NAVO agressief is."

Daarnaast voelt het voor Oost-Duitsers alsof in Berlijn hun opvattingen over Rusland er niet toe doen, zegt Satjukow. Neem de plaatsing van Amerikaanse middellangeafstandsrakketten in Duitsland, waar in Thüringen en Saksen veel weerstand tegen is. "Het is een kardinale fout dat daar geen open gesprek over is gevoerd. De regering heeft simpelweg gezegd: de raketten komen er."

Sleutelrol

Veel Oost-Duitsers hebben behoefte aan iemand die hun angsten serieus neemt en uit de crisis kan leiden, stelt de historicus. "Wagenknecht vervult die rol."

Daarmee vist de BSW in dezelfde kiezersvijver als de radicaal-rechtse en deels extreemrechtse AfD, maar partijvoorzitter Mohamed Ali wil ver wegblijven van vergelijkingen. "De AfD was voor onze komst de enige partij die verzet bood tegen de gevestigde partijen, maar inhoudelijk verschillen we zeker. Op sociaal vlak is de AfD er niet voor de lagere inkomens, en ze zijn ook voor herbewapening."

De standpunten over migratie komen meer overeen, maar Mohamed Ali zegt dat BSW niet met "angst en haat" migratiepolitiek wil bedrijven. Mede hierom sluit ze samenwerking met de AfD uit, net als alle andere Duitse partijen.

De AfD lijkt echter in zowel Thüringen als Saksen, en over drie weken in Brandenburg, als grootste uit de bus te komen. Voor BSW is daarom een sleutelrol weggelegd; de gloednieuwe partij is straks essentieel voor een meerderheidsregering.

Wagenknecht kan daarom eisen stellen. Ze heeft al aangekondigd aan alleen mee te regeren als haar Oekraïnestandpunt wordt overgenomen en de plaatsing van Amerikaanse raketten in Duitsland wordt afgewezen.