Er zijn 373 miljoen Europese stemgerechtigden, maar hoeveel komen er deze week daadwerkelijk opdagen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement? De opkomst is altijd een stuk lager dan bij landelijke verkiezingen, en met name onder jonge Europeanen lijkt er weinig vertrouwen te zijn dat Brussel hun problemen kan oplossen.
De boodschap van reguliere partijen is voor veel jongeren onaantrekkelijk, zien onderzoekers. De langzame besluitvorming binnen de democratie komt daar nog bovenop. Uit een onderzoek van vorig jaar blijkt dat een derde van de wereldwijde jeugd zelfs wel iets voelt voor een autoritair bewind. In een onderzoek, van de Bertelsmannstichting van april dit jaar, zegt slechts de helft van de Europese jonge stemgerechtigden (18 tot 30 jaar) vertrouwen te hebben in de democratie.
Crises
"Minder vertrouwen komt door het gebrek aan kansen die jongeren hebben", zegt Sam van der Staak. Hij is coördinator van de Europese tak van de IDEA, een internationale organisatie die zich inzet voor de democratie. "We zitten in een tijd dat er zoveel crises zijn: de wooncrisis, inflatie, oorlog, klimaat. Die beschadigen het vertrouwen in de democratie. Weet de politiek nog wel te leveren? Weten partijen de zorgen van jongeren wel aan te pakken?"
Op het ROC Horizon College in Hoorn willen ze het tij keren en zijn er in de pauzes discussies over politiek en democratie. Desgevraagd blijkt dat niet veel studenten weten waar de Europese verkiezingen over gaan. Ook is er weinig vertrouwen in de politiek. "Ze doen toch wat ze zelf willen. Ik geloof er niet meer in", verwoordt een student het.
Boude stellingen en uitspraken bereiken jongeren makkelijker, zien onderzoekers. "Politici die zeggen: als ik aan de macht kom, ga ik het eventjes regelen", zegt Van der Staak. "Sociale media maken het mogelijk om die hele stellige meningen makkelijk te delen."
De politieke klasse moet veel beter luisteren naar de nieuwe generatie.
De hang naar snelle oplossingen wordt daarmee populairder, ziet Van der Staak. "Dat zorgt ervoor dat het langzame democratische proces om consensus te vinden onder druk staat. Jongeren vragen zich af: is dit nog wel iets voor mij?"
De Hongaarse onderzoeker Zselyke Csaky van het Centre for European Reform onderzoekt al jaren hoe Europese jongeren denken over democratie. "De reguliere partijen concentreren zich vaak op het beschermen van wat we hebben. Dat betekent voor jongeren dat hun situatie niet verbetert. Deze partijen beloven jongeren dus niet noodzakelijkerwijs iets positiefs."
Dictator
Uit onderzoeken blijkt dat nog altijd de meerderheid van de jongeren in de Europese Unie hun steun uitspreekt voor de democratie. Maar onderzoekers maken zich zorgen over die andere groep.
Van der Staak haalt verschillende peilingen onder jonge mensen aan waarin ongeveer een derde zegt het geen probleem te vinden als er een dictator aan de macht komt in hun land. Een leider die geen overleg hoeft te voeren, geen concessies hoeft te doen en geen gedoe met verkiezingen. "Daar moeten we ons zorgen over maken."
Politiek is niet snel genoeg, vindt een leerling van het ROC Horizon College. "Eerst moet je stemmen. Die partij moet dan in een kabinet zien te komen - en in Europa zal het ongeveer op dezelfde manier gaan - en dan moeten ze allemaal dingen van vorige partijen aanpassen. Daar hebben jongeren geen geduld voor."
'Mooi model'
Het is "zorgwekkend" als jongeren geen toekomst zien en om radicale keuzes vragen, vindt Van der Staak. "Radicale besluiten die sneller gaan dan de democratie toelaat. En misschien ook oplossingen die niet realistisch zijn."
Dat betekent dat we jongeren serieuzer moeten nemen, vindt onderzoeker Csaky. "De politieke klasse moet veel beter luisteren naar deze nieuwe generatie."
"Politici moeten ervoor zorgen dat ze jonge kiezers meekrijgen", beaamt Lore Sleeckx van de Vlaamse Scholierenkoepel. Zij wil met haar organisatie de kloof tussen jongeren en politiek dichten. Ze stelt voor meer ontmoetingen te organiseren. "Eén op één contact is beter dan via sociale media of via onderzoeken van alles over jongeren te weten komen. Als je praat óver jongeren moet je ook met hen gesproken hebben."
Csaky: "Nu geven mensen op sociale media hun mening, maar daar verdwijnt die mening in een soort leegte. Er gebeurt niets mee. Dan groeit de frustratie."
Precies daarom is de democratie toe aan vernieuwing, vindt ook Van der Staak. "Democratie is een mooi model, dat moeten we koesteren. Maar het moet wel aan blijven sluiten bij de tijd."
In aanloop naar de Europese verkiezingen voert het Europees Parlement in een filmpje grootouders op die waarschuwen voor de kwetsbaarheid van de democratie:
