Waarom in het hart van de EU zo weinig mensen gaan stemmen

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Midden-Europa

"Verkiezingen? Welke verkiezingen?" Een oudere man kijkt verbaasd op als we vragen of hij gaat stemmen voor het Europees Parlement. Ook bij andere inwoners van Ústí nad Labem, in het noorden van Tsjechië, leven de Europese verkiezingen niet bepaald. "Het heeft toch geen zin wat ik stem, dus ik blijf waarschijnlijk gewoon thuis."

Hoewel Tsjechië in het hart van de Europese Unie ligt, is volgens opinieonderzoek nergens de interesse voor de verkiezingen zo laag als hier. Bij de vorige EP-verkiezingen lag de opkomst op 28,7 procent. Alleen in buurland Slowakije namen nog minder kiezers de moeite om te stemmen. In Tsjechië stemden jongeren en stedelingen relatief veel, terwijl in sommige afgelegen dorpen de opkomst niet boven de 10 procent kwam.

De opkomstcijfers in 2019:

David František Wagner doet zijn best het opkomstcijfer op te krikken. Hij staat als nummer 5 op de lijst voor de Piratenpartij, in peilingen de derde partij van het land. Op het centrale plein van Ústí nad Labem deelt hij pennen, piratenplaktattoos en handdoeken uit. En een campagnekrant, met de standpunten van de partij.

Veel Tsjechen hebben niet door wat de EU hen brengt, zegt hij. "Dit plein is opgeknapt met Europees geld. Er staat wel een bordje daarzo, bij het gerenoveerde standbeeld, maar het voelt voor veel mensen als magisch geld. Alsof het uit een helikopter is gevallen. En vaak pakt een Tsjechische regio of ministerie alle eer, terwijl het meeste geld is opgehoest door de EU."

Ústí nad Labem was eens een bloeiende industriestad, maar sinds het sluiten van de mijnen raakt de regio economisch steeds verder achterop bij steden als Praag en Brno. "Dit is een 'structureel beschadigde' regio, die recht heeft op allerlei EU-fondsen. Maar veel geld komt uiteindelijk niet op de goede plek terecht, bijvoorbeeld door corruptie", zegt František Wagner.

Vladimir Kozak, vrijwilliger voor de Piraten, hoort tijdens het flyeren veel desinformatie voorbijkomen. "Ze zijn bang gemaakt met Russische propaganda, en daardoor anti-EU." Het is paradoxaal, maar voor zijn liberale, pro-Europese partij is het beter dat die kiezers thuisblijven. "Dat is gunstiger voor ons", grinnikt hij. Desondanks is hij vrijwel dagelijks op campagne.

Democratie beschermen

Uit het Eurobarometer-onderzoek bleek dat maar liefst een derde van de Tsjechen negatief denkt over de Europese Unie, waar dat in de EU gemiddeld 17 procent is. Volgens analisten hebben Tsjechische politici sinds de toetreding in 2004 weinig gedaan om de EU te 'verkopen' aan het volk. De nadruk werd vooral gelegd op de economische voordelen, en minder op het belang van gezamenlijk optreden, veiligheid en normen en waarden.

Het Europees Parlement probeert daarop in te spelen met een campagne waarin wordt ingespeeld op de emotie. In een campagnevideo vertellen ouderen Europeanen aan de jonge generatie over hun ervaringen met oorlog en dictatuur. Een Tsjechische oma vertelt haar kleinkind over de Praagse Lente, en de strijd voor vrijheid. De boodschap: ga stemmen en bescherm de democratie.

Volgens František Wagner betekenen de lage opkomst én de lage waarderingscijfers niet per se dat Tsjechen massaal tegen de EU zijn. Die hardliners gaan immers wel stemmen, denkt hij. "De meeste niet-stemmers hebben gewoon wat anders aan hun hoofd of hebben zich afgekeerd van de politiek."

"Tsjechen houden gewoon van klagen", beaamt Stefan, die uit beleefdheid een campagnekrant aanneemt, maar niet gaat stemmen. "Ik woonde jarenlang in het buitenland en volg de politiek niet echt."

Tegenstem

Bij de inwoners van Ústí nad Labem klinkt veel frustratie over de politiek in het algemeen. "Ik stem al jaren niet meer, want de politici hier in Tsjechië geven toch niet om ons", zegt een inwoner van een buitenwijk van de stad. Een vrouw zegt geen enkele verkiezing te hebben gemist, maar nu 'walgt' ze zo van de politiek dat ze thuisblijft.

De boosheid over de landelijke politiek kan wellicht kiezers naar de stembus drijven voor een stem tegen de regering, denkt František Wagner. Dat is nadelig voor zijn Piratenpartij, die deel uitmaakt van de huidige regering. "Maar het opkomstcijfer gaat wel omhoog!"