De nieuwe coalitie wil dat het aantal uithuisplaatsingen vermindert en dat de rechten van kinderen en ouders verbetert. Maar terwijl het aantal uithuisplaatsingen daalt, stijgt volgens experts het aantal spoedverzoeken waarbij een rechter een kind per direct uit huis plaatst. Ouders kunnen dan vaak pas na twee weken hun verhaal doen. Een veel te lange termijn, vinden betrokkenen.
Rechters moeten binnen drie dagen de ouders horen, vindt kinderrechter en onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen Bart Tromp. Hij ziet dat hulpverlenende instanties te snel kiezen voor een spoeduithuisplaatsing zonder dat ouders de kans krijgen hun verhaal te doen. "Daarin schiet de rechtsbescherming tekort. Dat is in strijd met internationale verdragen dat een eerlijk proces voorschrijft."
Gebrekkig besluitvormingsproces
De maatregel om kinderen met spoed uit huis te plaatsen, hoort een uitzonderingsmaatregel te zijn. "Maar wordt steeds meer toegepast", zegt Tromp. "De rechter neemt zijn besluit nu alleen op informatie van de Raad voor de Kinderbescherming en de hulpverlening."
Tromp mist de onderbouwing en motivering van rechters en noemt het een gebrekkig besluitvormingsproces. "Er zijn altijd situaties waarin je met spoed moet beslissen. Maar waarom zorgen we daarna niet dat de rechten van ouders van kinderen beter tot uitdrukking komen. Je hoort als rechter nu alleen wat de verzoekende partij aanvoert en de ouders soms pas twee weken na de beslissing."
Het zoontje van Natasja werd met spoed uit huis geplaatst. Een beslissing gebaseerd op onwaarheden, zo moest de Raad voor de Kinderbescherming later erkennen. Natasja kreeg excuses, ook van de rechter. Haar zoontje kwam pas na drie maanden weer thuis:
Collega-kinderrechters zijn het grotendeels met de kritiek van Tromp eens. Kinderrechter Peter Björn Martens, die namens alle kinderrechters spreekt, moet als rechter in Amsterdam geregeld een besluit nemen over een uithuisplaatsing. "Ik word dan gebeld over een acute situatie. Bijvoorbeeld een moeder die in een psychose is geraakt. Dan moet je op dat moment een beslissing nemen. Een duivels dilemma", zegt Martens, die wel zegt dat er plannen liggen om de termijn van twee weken te verkorten.
Volgens Tromp is er een oplossing: de procedure zoals die al bestaat bij crisissituaties in de zorg. "Dan neemt de burgemeester een beslissing. Binnen drie dagen komen betrokkenen bij elkaar en wordt er een advocaat toegevoegd. Dan kijk je of een uithuisplaatsing moet worden voortgezet."
Traumatisch
Mieke Krol doet als advocaat veel zaken van uithuisplaatsingen. Ze ziet een stijging in het aantal spoedverzoeken. "Wanneer de zaak op zitting komt, stel ik mij altijd de vraag wat de spoedeisendheid van zaak is. Wat was nou precies de reden waarom er acuut ingegrepen moest worden en we niet even konden wachten? Ik moet het dan doen met de stukken. Dat zijn lastige situaties."
Krol wijst op de impact van een spoeduithuisplaatsing. "De impact kan heel traumatisch zijn voor een ouder en voor het kind." Ook merkt zij dat het langer uit huis plaatsen een terugkeer naar huis in de weg kan staan. "Mijn ervaring leert dat hoe langer een kind uit huis is, hoe moeilijker het wordt om uiteindelijk het kind weer thuis geplaatst te krijgen. Want een kind gaat zich op een gegeven moment ook hechten aan een pleeggezin."
Pas tijdens de reguliere zitting beoordeelt de rechter of de uithuisplaatsing terecht was.
Motiveringsplicht
Kinderrechter Martens vindt dat de termijn van één week in de wet moet komen te staan. Demissionair minister Frank Weerwind voor Rechtsbescherming is wel gestart met een pilot waarbij ouders een advocaat krijgen bij een spoeduithuisplaatsing. Martens hoopt dat het nieuwe kabinet deze pilot voortzet en uitbreidt.
In de tussentijd trekt hij zich de kritiek van Tromp aan over het ontbreken van een motivering na een besluit. "Daarmee moeten we aan de slag. Om in ieder geval tot een soort minimum motiveringsplicht te komen bij dit soort beslissingen. Dat we duidelijk maken dat we niet hebben kunnen wachten op een reguliere zitting en waarom een kind met spoed uit huis is geplaatst."
Kamerleden van VVD, NSC en PvdA/GL vinden ook dat de procedure rammelt. NSC heeft een initiatiefnota aangekondigd die de rechtsbescherming van ouders en kind beter verankert.
