Ellen Brans
verslaggever Nieuwsuur
Het aantal mensen dat euthanasie kreeg vanwege psychisch lijden is vorig jaar fors gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Dat melden de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). In 2023 kregen de RTE 138 meldingen van euthanasie na psychisch lijden, een stijging van 20 procent. Steeds vaker voert de behandelend arts van de patiënt de euthanasie uit.
De toetsingscommissies beoordelen bij elke melding van euthanasie of aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen is voldaan. In totaal ontvingen ze ruim negenduizend meldingen van euthanasie, een stijging van 4 procent ten opzichte van 2022.
Eerder werd euthanasie vanwege ernstig psychisch lijden vooral uitgevoerd door artsen van het Expertisecentrum Euthanasie. Dat centrum begeleidt artsen bij euthanasietrajecten van patiënten. Ook voeren ze euthanasie uit als de eigen arts dat niet wil doen.
Maar er is een verschuiving zichtbaar: psychiaters sturen hun patiënt minder vaak door naar het expertisecentrum. Vijf jaar geleden voerde het expertisecentrum nog ruim driekwart van de euthanasiegevallen bij psychisch lijden uit, afgelopen jaar was dat nog maar de helft.
Gerty Casteelen is één van de vijf psychiaters die werken voor het Expertisecentrum Euthanasie. Zij doet ongeveer acht euthanasietrajecten per jaar. Zij vindt het een goede ontwikkeling dat een steeds groter aandeel van de euthanasie-uitvoeringen nu door de behandelend psychiater wordt gedaan.
"De eigen behandelaar kent de patiënt het beste. Zij hebben samen een lange geschiedenis en die behandelaar weet wat voor behandeling er al gedaan is. Zij weten de levensloop, de veerkracht of de kwetsbaarheid van deze mens, hoe ze met problemen omgaan in het leven."
Na twintig jaar psychisch lijden koos Mara voor euthanasie. "Ik mis haar iedere dag, maar ik ben blij voor haar dat ze is waar ze wil zijn.":
Annerieke Luijendijk is psychiater en voerde vorige maand voor het eerst euthanasie uit bij een patiënt die lang bij haar in behandeling is geweest. Eerder was zij terughoudend: "Je kan op zoveel verschillende manieren kijken naar psychiatrische problematiek dat er eigenlijk altijd wel weer een behandelmogelijkheid te bedenken is. Dus is het lijden echt uitzichtloos? Of heeft het nut om de zoveelste behandeling toch te proberen?"
Voor een psychiater is het heel moeilijk om het beloop van een ziektebeeld te voorspellen, zegt Luijendijk: "Ik heb in mijn loopbaan vaak meegemaakt dat patiënten die echt heel ernstig ziek waren over de tijd heen toch herstelden."
Ondanks de aanvankelijke huiver besloot Annerieke Luijendijk onlangs euthanasie te verlenen aan haar patiënt, na een lang beoordelingstraject waarin zij werd bijgestaan door een consulent van het Expertisecentrum Euthanasie. "Ons past als beroepsgroep ook enige nederigheid en realiteit. Soms is psychiatrisch lijden zo groot, dan kleurt de psychiatrische aandoening alles wat het leven waardevol maakt. En als het lijden dag in dag uit zo groot is, dan vind ik de euthanasievraag invoelbaar en een onderdeel van goed medisch handelen."
Meer aandacht voor verzoeken
Bij een euthanasieverzoek voortkomend uit psychisch lijden is extra aandacht nodig voor onder meer de vrijwilligheid en weloverwogenheid van het verzoek en de uitzichtloosheid van het lijden.
Door die intensieve procedure en de toename van het aantal verzoeken, staan nog altijd veel mensen op de wachtlijst bij het Expertisecentrum Euthanasie. De wachttijd verschilde vorig jaar van enkele maanden tot in enkele gevallen wel 3 jaar.
Een groot deel van de verzoeken die het expertisecentrum krijgt op basis van psychisch lijden vindt geen doorgang. Psychiater Casteelen van het expertisecentrum vertelt dat maar 10 procent van die verzoeken daadwerkelijk wordt uitgevoerd. "Een heel groot deel valt af omdat ze niet aan de wettelijke criteria voldoen."
Het komt ook geregeld voor dat patiënten zich terugtrekken, vertelt Casteelen: "Soms duren de trajecten jaren. Dan hebben we al veel gesprekken gehad en proberen ze toch nog een behandeling. Of de doodswens verdwijnt helemaal, dat zijn de blije berichten."
Denk jij aan zelfmoord? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op 113.nl.
