Van Agt en vrouw kozen voor euthanasie, steeds meer stellen maken die keuze

• Rikki Hendriks

  redacteur Online

Oud-premier Dries van Agt (93) en zijn vrouw Eugenie van Agt (93) overleden maandag samen hand in hand. Het echtpaar koos hun dood zelf. Steeds meer stellen kiezen ervoor via euthanasie samen uit het leven te gaan.

Euthanasie lijkt op het eerste gezicht niet te passen bij een rooms-katholieke oud-CDA'er, maar Van Agt was altijd al "eigenzinnig", zegt directeur Gerard Jonkman van The Rights Forum, een door Van Agt opgerichte actiegroep die zich inzet voor de Palestijnse zaak. "In de goede zin van het woord."

Van Agt "nam altijd zijn eigen beslissingen", zegt Jonkman. "Hij heeft nooit gekeken of zijn eigen opvattingen helemaal stroken met die van een partij of instelling."

Bovendien werd Van Agt met het klimmen der jaren progressiever, al zei hij zelf dat "de rest van Nederland juist minder progressief werd", aldus Jonkman. Zijn lidmaatschap bij het CDA zegde hij in 2021 op. De Palestijnse kwestie was daarvoor de belangrijkste reden; de partij wendde volgens hem het hoofd af van het "immense leed dat het Palestijnse volk wordt aangedaan".

Gezondheid werd 'brozer en brozer'

De oud-premier besprak de keuze voor euthanasie met Jonkman nadat hij in 2019 een hersenbloeding had gekregen. Het ging sindsdien slechter met de gezondheid van Van Agt. "Hij zei toen dat euthanasie een optie was als het leven en lijden ondraaglijk werd."

Jonkman had de laatste tijd bewust minder contact met Van Agt. "Zijn gezondheid werd brozer en brozer, en hij wilde zijn aandacht richten op zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen." Ook de gezondheid van Eugenie ging hard achteruit, zegt Jonkman.

Gezamenlijke euthanasie komt vaker voor

Van Agt was zeventig jaar samen met zijn vrouw, die hij altijd "mijn meisje" noemde. Ze hadden elkaar leren kennen in hun studententijd in Nijmegen.

De wens om samen te overlijden ziet Fransien van ter Beek vaker. Zij is voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), die voorlichting geeft over zelfgekozen levenseindes. "Maar de uitvoering komt niet heel vaak voor, want het is geen makkelijke weg."

In 2022, het laatste jaar waarover cijfers beschikbaar zijn, lieten 29 paren gezamenlijk euthanasie plegen, blijkt uit cijfers van de NVVE. Dat zijn dus 58 mensen. In totaal werd er dat jaar bijna 9000 keer gekozen voor euthanasie.

Hoewel het dus om kleine percentages gaat, is het aantal paren dat gezamenlijk euthanasie laat uitvoeren de afgelopen jaren wel toegenomen. In 2021 ging het nog om 16 stellen, en het jaar daarvoor om 13 paren.

'Geen makkelijke weg'

Artsen behandelen een euthanasieverzoek van een stel als twee individuele trajecten, zegt Van ter Beek. "Het is daarom geen makkelijke weg, want beide partners moeten apart worden beoordeeld."

"De belangrijkste eis is dat er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden, en het verzoek moet vrijwillig en weloverwogen zijn." Met beide partners wordt tevens apart gesproken, zodat het zeker is dat de keuze vrijwillig wordt gemaakt.

De euthanasie wordt vaak door twee artsen uitgevoerd, zodat beide partners ook echt gelijktijdig overlijden. "We weten uit ervaring dat mensen het een mooie gedachte vinden. Vooral na een leven lang samen waarin mensen vergroeid met elkaar zijn geraakt", zegt Van ter Beek. "Je hoeft het overlijden van de ander niet meer mee te maken, dus je bespaart jezelf de rouw."

Van Agt en zijn vrouw waren erg ziek, maar konden ook "niet zonder elkaar", zegt Jonkman over de keuze voor euthanasie. De oud-premier en zijn vrouw zijn gisteren gezamenlijk begraven.