Mogen bedrijven zomaar chips plaatsen in hoofden van mensen? Neurowetenschappers pleiten in Nieuwsuur voor meer maatschappelijk debat over die vraag, na het nieuws dat een team onderzoekers van Elon Musk een geslaagde proef heeft gedaan met een hersenimplantaat bij een mens.
Chips plaatsen in mensenhoofden is niet nieuw. Het gebeurt al om medische redenen: zo slaagden wetenschappers erin verlamde mensen via implantaten te laten communiceren.
Nieuw is dat nu ook commerciële partijen de techniek toepassen. Zo ook Musks bedrijf Neuralink. Daarom pleit neurowetenschapper Pim Haselager van de Radboud Universiteit voor regulering. Volgens hem is er een kans dat "cowboys zoals Elon Musk" er foute dingen mee doen. "Het gaat wel over het brein", waarschuwt hij.
We kunnen steeds beter duiden wat je wil, denkt, hoopt en verlangt.
Amerikaanse media zijn lyrisch over de mijlpaal van Musk. Maar bij het UMC Utrecht zijn ze er een stuk minder van onder de indruk. Daar experimenteerde neurowetenschapper Nick Ramsey in 2015 als een van de eerste ter wereld met het aanbrengen van een chip in mensenhersens, uitgevoerd door een chirurg. In de jaren daarna herhaalden ze dat meerdere keren. Toch is de chip die Musk nu gebruikt een stuk geavanceerder.
Het is niet duidelijk wat Neuralink van plan is met de techniek. Eerder voerde het bedrijf lollig bedoelde en ogenschijnlijk onschuldige experimenten uit. Zo lieten ze een aap een pingpongbatje met zijn hersenen besturen.
Neurowetenschapper Ramsey is daarom nu ook sceptisch over Musks motieven: "Ik denk niet dat hij geïnteresseerd is in het helpen van verlamde mensen." Wat wil hij er dan wel mee? "Het is allemaal een beetje geheimzinnig. Een heel grote en gewaagde sprong in het duister."
Brain reading
Deskundigen zeggen dat het meest waarschijnlijke scenario is dat de ondernemer uit is op het ontwikkelen van een techniek die mogelijk maakt dat we onze smartphone of computer aansturen met ons brein. Een mogelijke vervolgstap met die technologie is brain reading. Oftewel: gedachten lezen met als doel ons gedrag te voorspellen.
"Gedachten raden kan heel nuttig zijn", zegt Haselager. "Bijvoorbeeld als je wil communiceren met iemand die verlamd is." Maar als 'gezonde' mensen chips in hun hoofd krijgen, komt de mentale privacy in het geding, vreest hij.
De Britse schrijver George Orwell schreef ooit dat het enige dat je nog echt geheim kan houden zich bevindt aan de binnenkant van je schedel. Maar ook daar zijn we volgens Haselager dan niet meer zeker van: "We kunnen steeds beter duiden wat je wil, denkt, hoopt en verlangt."
Het maatschappelijke debat over dit onderwerp loopt achter.
Mogelijk gaat het straks verder: er zijn al experimenten waarbij de techneuten achter de chips het brein kunnen besturen. Dat gebeurt nog niet bij mensen, maar wel bij ratten.
Moet de overheid verbieden dat ondernemers zoals Musk hersenimplantaten maken? Wat Pim Haselager betreft niet volledig. "Bedrijven moeten kunnen ontwikkelen en onderzoek doen. Maar aan de andere kant moeten we mensen wel beschermen. We lopen achter in het maatschappelijke debat daarover."
Neurowetenschapper Lennart Verhagen van de Radboud Universiteit vertelt wat het bedrijf van Musk precies heeft gedaan:
Tot dusver is het Neuralink gelukt om één keer zo'n chip te plaatsen. Het bedrijf heeft veel geld nodig om de techniek uit te breiden en verder te ontwikkelen. "Zelfs voor de rijkste man op aarde kost het een flinke duit", zegt Ramsey. Bovendien vraagt hij zich af hoeveel gezonde mensen vrijwillig een chip in hun hersenen laten plaatsen. "Ik denk dat mensen toch wel terughoudend zijn."
Mocht het Musk inderdaad lukken een techniek te ontwikkelen die maakt dat we onze telefoon kunnen bedienen zonder die aan te raken, zou hij de eerste zijn.
"Ik plaag mijn studenten er altijd mee", zegt Haselager. "Jullie zijn altijd zo rap met die duimpjes op die smartphones. Maar jullie kinderen gaan jullie uitlachen. Zij zien jullie dan op filmpjes met jullie duimpjes heen en weer gaan. Dat is dan hartstikke ouderwets, want zij denken rechtstreeks het apparaatje in."
