Ten minste zeven grote internationale bedrijven vergoeden het invriezen van eicellen voor hun werknemers in Nederland. Dit blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur. De aanschaf van donorzaad, extra ivf-rondes of kosten voor draagmoederschap en adoptie vallen bij een aantal van deze bedrijven ook onder de secundaire arbeidsvoorwaarden.
Het gaat om McKinsey, Hubspot, LinkedIn, Uber, Salesforce, SurveyMonkey en Google. In de VS is het al vrij gewoon om medewerkers deze "fertility benefits" aan te bieden: zo'n 40 procent van de grote werkgevers vergoedt daar vruchtbaarheidsbehandelingen en 20 procent van de grote werkgevers vergoedt ook het invriezen van eicellen.
In Nederland krijgen stellen die kampen met onvruchtbaarheid een medisch traject grotendeels vergoed vanuit het basispakket, maar het invriezen van eicellen, extra ivf-pogingen of de kosten van donorzaad zijn voor eigen rekening.
Hoogleraar sociaal beleid Mara Yerkes van de Universiteit Utrecht doet veel onderzoek op het terrein van werk en gezin. "Ik begrijp het binnen de Amerikaanse context; daar zie je dat de overheid weinig aanbiedt als het gaat om werk en gezin en dat werknemers vaak via het bedrijf waar ze werken een zorgverzekering hebben. Voor de Nederlandse context is dit echt een nieuw fenomeen."
Volgens Yerkes kleven ethische vragen aan de arbeidsvoorwaarden: "Dit is een heel ander type secundaire arbeidsvoorwaarde dan een leaseauto, een fietsenplan of geld voor een computer."
Kritiek
Eerder was in Amerika al kritiek op arbeidsvoorwaarden die met vruchtbaarheid te maken hebben. De kritiek ging voornamelijk over het vergoeden van het invriezen van eicellen. Die mogelijkheid zou een bedrijfscultuur in de hand werken waarin vrouwen geen ruimte voelen voor het krijgen van een kind en aangemoedigd worden om het moederschap uit te stellen. Lucy van de Wiel is universitair docent aan King's College in Londen en schreef het boek Freezing Fertility. "Enerzijds kan je vrouwen hiermee empoweren en meer zeggenschap geven over hun eigen vruchtbaarheid. Anderzijds is het ook belangrijk dat vrouwen de vrijheid voelen om een kind te krijgen wanneer dat voor hen een goed moment is."
Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat vooral bedrijven waar medewerkers druk ervaren om heel hard te werken en geen tijd vrij te nemen voor het krijgen van kinderen dit type arbeidsvoorwaarden aanbieden, zegt Van de Wiel.
Salesforce
De meeste bedrijven waarvan bekend is dat ze dit aanbieden willen niet alle details van de arbeidsvoorwaarden prijsgeven, maar het grote internationale IT-bedrijf Salesforce wel. Nikki Brouwer is HR-manager voor de Benelux: "Wij vinden het welzijn van onze medewerkers belangrijk en geloven erin dat ze beter kunnen presteren op het werk wanneer het goed gaat, daarom bieden we dit aan."
Brouwer benadrukt bovendien dat er niets tegenover staat: "We vragen niet aan medewerkers dat ze bijvoorbeeld nog minstens 24 maanden bij Salesforce blijven werken om dit te kunnen of mogen doen. Er staan geen voorwaarden tegenover."
De kritiek over het vergoeden van het invriezen van eicellen gaat volgens Brouwer niet op voor Salesforce: "Wij bieden ook benefits aan die ouders juist ondersteunen bij het krijgen van kinderen, zoals zes maanden ouderschapsverlof voor zowel vader als moeder."
Vanessa werkt bij Salesforce en heeft nu met behulp van donorzaad - dat betaald is door de baas - een tweeling gekregen:
Volgens Yerkes en Van de Wiel is het toch belangrijk om te waken voor mogelijk nadelige gevolgen van dit type arbeidsvoorwaarden. Yerkes: "Wij zien eigenlijk al jaren dat de grens tussen werk en privé vervaagt. Dit rekt dat enorm op. Het lijkt zo vrijblijvend, maar er is altijd sprake van een afhankelijkheidsrelatie tussen werknemer en werkgever. Dit fenomeen versterkt dat."
Ongelijkheid
Van de Wiel zegt dat dit fenoneem mogelijk de sociale ongelijkheid vergroot: "Het aanbieden van fertility benefits zorgt ervoor dat een bepaalde vorm van zorg, zoals het invriezen van eicellen of meer ivf-cycli, toegankelijker wordt voor een specifieke groep mensen en niet voor een andere groep mensen. Dat is eigenlijk niet in lijn met de principes waarop de basisverzekering in Nederland is ingevoerd."
Yerkes: "Op z'n minst moet er een maatschappelijke discussie komen over waar de verantwoordelijkheid van de overheid, werkgevers en werknemers in dit verband ligt. Wat vinden wij van dit fenomeen? Wat voor ethische vragen roept het op? En heeft de overheid hier een rol in en zo ja, welke?"
Demissionair minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat na vragen van Nieuwsuur weten nog niet bekend te zijn met dit fenomeen. "Ik zou werknemers aanraden om op dit gebied werk en privé gescheiden te houden. Maar als een werknemer hier wel over in gesprek wil met de werkgever, dan mag dat."
Lees hier de volledige reactie.
