Chemische stoffen in dagelijkse producten van plastic, crèmes en parfum - zogenoemde hormoonverstorende stoffen - zijn schadelijk voor de vruchtbaarheid en moeten aan banden worden gelegd. Dat zeggen de belangrijkste Nederlandse experts op dit gebied tegen Nieuwsuur.
De Europese Commissie zou afgelopen jaar met strenge wetgeving komen om risico's van deze stoffen te beperken, maar dat is niet gelukt. Onderzoek uit binnen- en buitenland hierover stapelt zich juist op.
Onlangs waarschuwden wetenschappers voor de dalende spermakwaliteit. In de jaren 70 bevatte één milliliter sperma gemiddeld 90 miljoen zaadcellen. Nu is dat gedaald naar gemiddeld 50 miljoen zaadcellen per milliliter. Bekende oorzaken zijn roken, alcohol en overgewicht, maar uit steeds meer onderzoek blijkt nu ook dat weekmakers en andere chemicaliën de vruchtbaarheid aantasten.
"We kunnen deze chemische stoffen niet helemaal vermijden", zegt toxicoloog Majorie van Duursen van de Vrije Universiteit van Amsterdam. Ze doet onderzoek naar de invloed van hormoonverstoorders. "De stoffen zitten in veel plastics, elektronica, cosmetica. Het kan ook in je eten zitten, met name als je voedsel in plastic bakjes verwarmt in de magnetron." Zij raadt dat dan ook af.
Minder testosteron
Wereldwijd is er steeds meer bekend over de schadelijke invloed van chemische stoffen op de gezondheid. Ook in Nederland lopen meerdere onderzoeken naar de effecten, zoals in het Erasmus MC in Rotterdam. Daar volgen artsen tienduizenden kinderen vanaf de vroege zwangerschap. Wat blijkt: hormoonverstoorders beïnvloeden de ontwikkeling van kinderen.
"Het is heel opvallend dat kinderen, die tijdens de zwangerschap verhoogd zijn blootgesteld aan hormoonverstorende stoffen, veel vroeger in de puberteit komen", zegt Gert Dohle, die als uroloog bij het Erasmus MC gespecialiseerd is in de ontwikkeling van de mannelijke geslachtsorganen. En dat is niet het enige. Ook blijken kinderen minder testosteron aan te maken en ontwikkelen de testikels zich slechter.
Dohle: "Het voornaamste wat een testikel doet, is op latere leeftijd zaadcellen maken. De gevolgen van die slechte ontwikkeling is dat jongens, als ze later groot zijn en een kinderwens hebben, onvoldoende zaadkwaliteit hebben. Of ze hebben soms helemaal geen zaad." Toxicoloog Majorie van Duursen toonde onlangs aan dat de hormoonverstorende stoffen ook de vruchtbaarheid van vrouwen aantasten.
Weinig mannen praten openlijk over verminderde vruchtbaarheid, maar docent Martin van den Broek wel. Hij wil het taboe doorbreken:
In Europa werd in 2018 afgesproken dat deze chemische stoffen over een aantal jaar niet meer gebruikt mogen worden. Eind 2022 zou de Europese Commissie met strenge regelgeving komen, maar die regels laten nog steeds op zich wachten omdat de voorbereidingen langer duren dan was ingeschat.
Lappendeken
Nederland wacht de Europese richtlijnen af, maar andere landen nemen zelf alvast maatregelen. België heeft onlangs een nationaal plan hormoonverstoorders aangenomen. "De bedoeling van dit plan is bewustwording te creëren en de bevolking te informeren", zegt Eveline de Coster, adviseur van de Belgische minister van Leefmilieu.
Ook Denemarken is één van de voorlopers, daar gelden zelfs al sinds de jaren 90 strenge wetten. "We hebben een verbod op alle weekmakers in kinderspeelgoed en we hebben een app waarmee je producten kunt scannen op hormoonverstorende stoffen", vertelt Magnus Lofstedt, bioloog bij de Deense RIVM.
Nederland komt niet met een plan, om te voorkomen dat er een lappendeken aan verschillende maatregelen in de lidstaten ontstaat, laat een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid weten. "Het ministerie vindt de vertraging van de Europese wetgeving spijtig en Nederland heeft er bij de Europese Commissie op aangedrongen dat de vertraging zo veel mogelijk wordt beperkt."
Daarnaast verwijst het ministerie naar de website waarzitwatin.nl, die consumenten informeert worden over bekende hormoonverstorende stoffen en de risico's.
