De angst voor onvruchtbaarheid door vaccin blijkt hardnekkig (wat experts ook zeggen)

• Jeanine Duijst, Sumeyye Ersoy, Jeroen Gortworst, Nina Jansen

Zonder al te veel twijfels nam ze het vaccin, maar sinds de tweede prik in juli heeft de 20-jarige Iris last van zware menstruatieklachten. "Het zijn hele heftige bloedingen, die stoppen dan maximaal voor een week en daarna begint het hele riedeltje weer opnieuw. En dat al vijf maanden lang", vertelt ze.

Bij het Bijwerkingencentrum Lareb kwamen ruim 17.000 meldingen binnen over menstruatiestoornissen na het vaccin. Vervelend, maar onschuldig en het komt vaker voor, zeggen deskundigen. En er is geen enkele aanleiding om te denken dat dit kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen. Volgens Lareb is het bovendien nog te vroeg om te zeggen of een verstoorde cyclus echt een bijwerking is van de coronavaccins, daarvoor is meer onderzoek nodig.

Toch zijn verhalen over verstoorde menstruaties en de invloed die dat volgens sociale media zou hebben op vruchtbaarheid voor veel jongeren juist een van de redenen om het vaccin niet (opnieuw) te nemen. Ook Iris is angstig. "Ik heb een heel grote kinderwens en ben toch wel bang dat het vaccin iets gedaan heeft met mijn vruchtbaarheid." En zij is niet de enige met zorgen.

Omdat de zorgen over onvruchtbaarheid zo vaak terugkomen sprak NOS Stories met jongeren over hun vaccinatieangst en onderzocht waarom die verhalen zo hardnekkig verspreid worden:

In een online vragenlijst van NOS Stories die ruim 2700 jongeren invulden, geeft ruim 40 procent aan dat de angst voor onvruchtbaarheid een rol heeft gespeeld bij hun keuze om het vaccin wel of niet te nemen. En die angst speelt niet alleen bij jongeren die niet gevaccineerd zijn. Meer dan 350 jongeren die wel geprikt zijn, zijn net als Iris tóch nog steeds, of achteraf bang dat het vaccin hun vruchtbaarheid heeft aangetast.

Herkenbaar, zegt zowel Mahdi Salih van de Twijfeltelefoon als Putri Hintaran van de GGD. Beiden richten zich, de een telefonisch, de ander via TikTok, op de twijfelaars. "Dit onderwerp komt veel ter sprake bij de GGD en ik snap zeker dat er zorgen zijn", zegt Hintaran. "Maar het vaccin heeft op geen enkele manier invloed op je vruchtbaarheidssysteem."

Maar wat deze artsen ook zeggen, veel jongeren komen de verontruste verhalen online tegen. Zoals Jessie van 17. "Ik zie het bijvoorbeeld bij BN'ers als Kim Feenstra en Jessie Fuik. Die spreken zich uit over corona en over de effecten en dat doet me twijfelen. En ook over vruchtbaarheid, het deel over je menstruatie die verstoord wordt bijvoorbeeld."

Ook mensen die zichzelf bijvoorbeeld arts noemen waarschuwen online voor het vaccin. "Een van de veel gedeelde verhalen is er een van iemand die bij Pfizer heeft gewerkt" zegt fakenews-expert en Nieuwsuur-journalist Rudy Bouma. "Dat gaat over dat er een eiwit in het vaccin zou zitten dat zorgt voor onvruchtbaarheid op de lange termijn. Hoewel medici en onderzoeken allang hebben bewezen dat die informatie niet klopt, blijft dat toch bij mensen hangen."

"Het is zorgelijk dat dit soort verhalen blijven rondgaan", zegt Salih. "Er zit niets in het vaccin dat voor welk langetermijneffect dan ook zou kunnen zorgen. Bovendien verdwijnt het vaccin binnen enkele dagen al uit je lichaam, en kan het daarom überhaupt geen nare langetermijngevolgen hebben."

Ook twijfel bij zwangere vrouwen

Die langetermijngevolgen zijn ook iets waar veel zwangere vrouwen mee worstelen, zien ze bij de Twijfeltelefoon, een derde van de bellers zijn zwangere vrouwen. "Wat betekent het voor de baby? Wat betekent het voor mij? Wat wordt er in je gespoten? Is het troep, is het geen troep?" Die vragen hielden de 32-jarige Malou tijdens de eerste fase van haar zwangerschap bezig.

Een beladen keuze noemt ze het, wel of geen vaccinatie nemen. Ze wist niet waar ze goed aan deed. Uiteindelijk besloot ze toch een prik te halen, maar ook na haar besluit bleef ze bezorgd en had ze last van steken in haar buik. "Dat kan komen door de spanning die ik voor het vaccin had opgebouwd. Nu is het oké en sta ik achter mijn keuze."

In onderstaande video duikt NOS op 3 in de zorgen en de feiten over vaccinaties en zwangerschap. NOS op 3 sprak met drie vrouwen over hun overwegingen en onderzocht wat er nu wél en wat er niet wetenschappelijk is bewezen omtrent vaccineren en zwanger zijn.

Gynaecoloog en hoogleraar Kitty Bloemenkamp benadrukt hoe belangrijk het is om als zwangere wél een vaccinatie te nemen. "Moeders worden soms zo ziek dat we moeten besluiten om iemand vroeg te laten bevallen. De moeder wordt dan soms pas weken later wakker", vertelt zij. "Ik ben veel gewend, ik werk in een academisch ziekenhuis. Maar bij de vrouwen die ik normaal zie is opname vaak niet te voorkomen en dit is wel te voorkomen. Door je te laten vaccineren."

Toch zijn er vrouwen die het risico van een vaccinatie spannender vinden dan van het oplopen van het virus. Zoals Anne (29) met wie NOS op 3 sprak. Anne is niet haar echte naam, want ze is nog maar negen weken zwanger en wil daarom anoniem blijven.

"Ik ben absoluut niet tegen vaccinaties", zegt zij er direct bij. Maar nadat zij in maart een miskraam kreeg, is ze extra voorzichtig. "Ik ben een beetje bang voor de 'wat als'. Stel dat ik me wel zou laten vaccineren en het kindje toch kwijt zou raken dan is het een stuk makkelijker om het vaccin de schuld te geven."

Die twijfels zijn ook terug te zien in de cijfers. Gynaecologen schatten dat 30 tot 50 procent van de zwangere vrouwen gevaccineerd is. Ter vergelijking: van alle 18-plussers is bijna 86 procent volledig gevaccineerd.