Ongekende protesten in Israël hebben ervoor gezorgd dat premier Benjamin Netanyahu zijn hervormingsplannen op de lange baan heeft geschoven. Hij wilde de macht van het Hooggerechtshof fors inperken, zodat de regering vrij spel kreeg om nieuwe wetten in te voeren. Volgens Netanyahu is de invloed van rechters nu namelijk te groot, maar critici menen dat zijn hervormingen het einde van de democratie in het land zouden betekenen.
Israël gaat prat op de notie dat het het enige democratische land in het Midden-Oosten is, maar door de hervormingsplannen van Netanyahu staat dit idee op de tocht, zeggen deskundigen. Historicus en hoogleraar mensenrechten Peter Malcontent schetst dat de demonstraties en stakingen het hele land platleggen. "Een complete chaos."
Het gerechtshof is de enige serieuze instantie die zonder al te veel politieke motivaties de kwaliteit van wetten beoordeelt, legt Malcontent uit. "Israël heeft geen grondwet waaraan elke nieuwe wet getoetst moet worden. Als de hervorming doorgaat, wordt het wetgevingsproces een oefening die ertoe leidt dat de belangen van de zittende partijen worden gediend. En daarmee dreigt Israël ook een soort tweederangs democratie te worden."
'Regeringspartijen kunnen doen wat ze willen'
Dat zegt ook de 89-jarige Dalia Dorner, voormalig rechter aan het Israëlische Hooggerechtshof. Zij maakt zich ernstige zorgen over de toekomst van haar land, waar haar kleinkinderen en achterkleinkinderen in opgroeien. "Het komt erop neer dat dat de regeringspartijen de absolute macht krijgen om te doen wat ze willen. Zonder een onafhankelijk gerechtshof hebben we geen democratie, maar een autocratisch regime."
De oud-rechter heeft met 17 oud-collega's van het Hof een brief ondertekend waarin ze de regering oproepen de hervormingen in te trekken. Want Netanyahu en zijn bondgenoten willen onder meer dat de regering rechters mag benoemen. Daarmee zouden de rechters bij dat selectieproces zelf grotendeels buitenspel worden gezet.
In haar laatste drie jaar als lid van het hof maakte Dalia Dorner ook deel uit van het selectiecomité. Politiek speelde in het benoemen van rechters nooit een rol, zegt ze. "We waren nooit geïnteresseerd in de politieke voorkeur van de mensen die we nomineerden. We waren met zijn elven en ik had geen idee wat de politieke achtergrond van mijn collega's was."
Grootste demonstraties ooit
Zowel hoogleraar Malcontent als oud-rechter Dorner spreken van de grootste demonstraties ooit in Israël. Ook vanavond verzamelden zeker 80.000 betogers zich bij het Israëlische parlement in Jeruzalem, in afwachting van een speech van Netanyahu. In die televisietoespraak zei hij dat hij zijn hervormingsplannen in ieder geval tot eind volgende maand opschort. Hij zegt niet bereid te zijn de natie te "verscheuren".
Het was de hele dag onrustig in Israël. Een overzicht:
Kort na de speech van Netanyahu kondigde de grootste vakbond in Israël het einde van een landelijke staking aan. Oud-rechter Dorner sprak eerder al de hoop uit dat de massale protesten effect zouden hebben. "De meerderheid van het land is absoluut tegen deze hervorming en je ziet hoe ze reageren. Nooit eerder in de geschiedenis van dit land protesteerden zoveel mensen. Ik ben 89 jaar oud, ik moet optimistisch zijn."
'Loopgravenstelling tussen hooggerechtshof en regering'
Volgens hoogleraar Malcontent zijn het niet alleen mensen die tegen de regering van Netanyahu zijn die de straat op gaan, maar ook mensen die wel op hem of een andere regeringspartij hebben gestemd. "Die denken: wat overkomt ons nou? In wat voor een land kom ik terecht als wij straks een regering hebben met een extreme agenda die wetten kan invoeren zonder dat daar enige controle op is?"
Malcontent noemt de kwestie de ultieme slag tussen het Hooggerechtshof en de regering. Hij verwacht dat, mocht Netanyahu het plan alsnog doorzetten, dat het Hof daar dan voor zal gaan liggen. "Je krijgt dan eigenlijk een soort loopgravenstelling tussen enerzijds het Hooggerechtshof en anderzijds de regering. Dat betekent dat het land bijna niet meer te regeren valt en de spanningen in de samenleving alleen maar zullen toenemen."
