Gemeenten hoeven hun energiecontract met het voormalige Gazprom Energy niet langer te verbreken. Duitsland nationaliseerde gisteren de Europese tak van het Russische staatsgasbedrijf. Daarmee valt ook de Nederlandse dochteronderneming niet meer onder de Europese sancties, laat Energieminister Rob Jetten (D66) de Kamer weten in een brief die later vandaag verschijnt.
Eind april dwong het ministerie van Economische Zaken en Klimaat meer dan driehonderd gemeenten, waterschappen, scholen en zwembaden om hun meerjarige gascontracten met Gazprom Energy op te zeggen. Dat de aandelen van het bedrijf uit 's Hertogenbosch in Russische handen waren, maakte dat de contracten in strijd waren met Europese sanctieregels, oordeelde het ministerie. Jetten achtte het "onwenselijk" als Nederland "op deze manier bijdraagt aan de Russische staatskas."
Dit dwong de gemeenten de overspannen gasmarkt op, in een zoektocht naar een nieuwe leverancier. Gemeenten die een nieuw contract wisten af te sluiten, betaalden daarvoor de hoofdprijs. De gemeente Dordrecht is 3,3 miljoen euro extra kwijt, voor Utrecht is het prijskaartje maar liefst 11 miljoen euro.
Dit was niet alleen duur, maar werkte ook averechts. De gemeenten kochten hun gas in op de Europese gasmarkt, die nog steeds deels werd bevoorraad door Rusland. En omdat de prijs van gas door het jaar heen vijf, tien of zelfs vijftien keer hoger was, leverde de overstap Rusland juist extra inkomsten op.
Om de inkomsten voor Poetin te beperken hadden de gemeenten beter aan hun relatief spotgoedkope, langjarige gascontracten kunnen vasthouden.
Einzelgänger
Duitsland had de Europese tak van Gazprom kort voor de opdracht van minister Jetten al onder curatele gesteld, vanwege de cruciale rol die het bedrijf speelt voor de Duitse energiezekerheid. De Bondsregering verving een deel van het personeel, ontnam het Russische moederbedrijf iedere zeggenschap en blokkeerde ook de geldstromen naar Rusland.
De Duitse regering herdoopte het bedrijf tot Sefe (Securing Energy For Europe) en drukte klanten, waaronder Nederlandse gemeenten, op het hart de contracten te respecteren om zo het bedrijf gezond te houden. De Bondsregering hoopte Sefe in de daaropvolgende maanden te kunnen verkopen en overwoog, wanneer er zich geen gegadigden zouden melden, nationalisatie.
Uit onderzoek van Nieuwsuur bleek Nederland een unieke opvatting van de sanctieregels op na te houden. Naast Duitsland waren er nog zes andere Europese landen die zaken deden met één van de Europese Gazpromdochters en geen van deze landen had Sefe gesanctioneerd.
Het ministerie was door wethouders, media en Kamerleden al gewezen op de Duitse ingreep en gewaarschuwd voor zowel het averechtse effect als het financiële risico voor gemeenten en onderwijsinstellingen.
Zure druiven
Een Kamermeerderheid floot minister Jetten in september terug. Zij vroegen hem de opdracht aan de gemeenten te heroverwegen. Daarop verschoof de minister de deadline voor een overstap van leverancier van oktober naar januari. Eind vorige maand verplaatste hij de deadline nog eens met drie maanden, naar maart. Dat bood lucht aan de ruim driehonderd partijen die uitstel hadden aangevraagd.
Voor de gemeenten die, vaak knarsetandend, gehoor hadden gegeven aan de opdracht vanuit EZK, zijn de druiven zuur. Zij hebben de miljoenen belastinggeld voor niets betaald. De minister schreef vorige maand wel dat hij met hen in gesprek gaat over gedeeltelijke compensatie. Daar kan het ministerie pas begin volgend jaar uitsluitsel over geven, laat een woordvoerder weten.
