Piet de Blaauw
Gedwongen door de huidige energiecrisis is kernenergie in veel landen weer bespreekbaar. In Japan gaan kerncentrales weer draaien, Duitsland schuift de sluiting van enkele centrales voor zich uit en ook België heeft geplande sluitingen teruggedraaid. In Nederland staat het kabinet open voor nieuwe centrales, een besluit daarover wordt dit najaar genomen.
In de fabriek van Rolls-Royce in het Engelse Sheffield omarmen ze de Nederlandse ambities op het gebied van kernenergie. De fabrikant die vooral bekend is van vliegtuigmotoren en auto's, stapt ook in de markt van kerncentrales. Het gaat om zogenoemde Small Modular Reactors (SMR's), een ander type kerncentrale dan die in het Zeeuwse Borssele.
Bouwpakket
SMR's zijn centrales die in de fabriek worden gemaakt. Anders dan de traditionele kerncentrales zijn het een soort bouwpakketten die op locatie in elkaar worden geschroefd, net als bij een prefab-woning. Ze zijn kleiner in omvang en hebben over het algemeen minder vermogen dan de grote kerncentrales. Ze hebben minder koelwater nodig en zijn dus ook niet gebonden aan plaatsing aan de kust.
Het bouwen van een kerncentrale kost nu nog vele jaren en miljarden euro's per centrale. Het idee achter de SMR is dat ze als een serieproduct van de band kunnen rollen en daarmee goedkoper zijn. Rolls-Royce stelt dat de bouwtijd vijf tot zeven jaar is. Het eerste exemplaar kost 2,5 miljard euro, maar daarna moeten de kosten zijn teruggelopen tot 2 miljard per centrale.
Wereldwijd zijn tientallen bedrijven bezig met de ontwikkeling van SMR's. China bouwt dit op dit moment de eerste commerciële variant. Rusland heeft al een SMR in gebruik. Andere ontwikkelende landen zijn zo ver nog niet.
Het Nederlandse bedrijf ULC Energy is een contract aangegaan met Rolls-Royce en wil tien van die mini-centrales naar Nederland halen. "We willen af van de afhankelijkheid van gas", zegt ULC-directeur en kernenergie-lobbyist Dirk Rabelink. "Wij denken dat kernenergie een vlucht kan gaan nemen."
Kinderziekten
De anti-kernenergiebeweging gelooft dat het zo ver niet zal komen. "Rolls-Royce heeft er nog nooit eentje gebouwd. Wij noemen het smalend 'geen nuclear power plants' maar 'nuclear powerpoint plants'", zegt Gerard Brinkman van WISE Nederland.
"Het is niet reëel dat er snel wordt gebouwd in Nederland. Diegene die als eerste bouwt, is altijd het slechtste af. Er komen kostenoverschrijdingen aan en kinderziekten moeten worden opgelost."
Die kritiek kan rekenen op bijval van Andre Faaij, hoogleraar energiesysteemanalye. "Dit is echt een andere situatie dan een bestaande reactor kopen in Frankrijk. De belofte dat het goedkoper kan, is mooi. Als Rolls-Royce zeker weet dat ze deze centrale per tientallen gaan maken, dan kan je een serieproductie zien. Maar dat is nu nog niet zo."
Voor het behalen van de energiedoelen in 2030 komen de kerncentrales te laat. Pas op langere termijn zouden ze nuttig kunnen zijn in de energiemix, constateren onderzoekers.
Minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) liet vorige week weten dat SMR's voor meerdere toepassingen kunnen worden ingezet, zoals de productie van elektriciteit en waterstof. Maar vooralsnog erkent ook de minister dat realisatie ervan op dit moment nog niet haalbaar is, deels omdat er nog geen geschikte locaties zijn en er ook maatschappelijk draagvlak voor moet zijn.
Meterkast van Nederland
Draagvlak lijkt er op dit moment alleen in het Zeeuwse Borssele te bestaan. Op die plek staat de enige Nederlandse kerncentrale die op dit moment in bedrijf is. "Wij wonen al naast een kerncentrale, al 50 jaar. We zijn het gewend. Dus in die zin weten we wat het is", zegt burgemeester Gerben Dijksterhuis.
Hij zou niet vreemd opkijken als het kabinet binnen afzienbare tijd het verzoek doet om juist in zijn gemeente nieuwe centrales te plaatsen. En uitgesproken negatief zijn de mensen in Borssele niet. Ook na de kernramp in het Japanse Fukushima in 2011 bleven de Zeeuwen met een nuchtere blik kijken naar de reactor in hun omgeving. Dijksterhuis: "Wij zien onszelf als de meterkast van Nederland. Als er iets moet worden toegevoegd aan de meterkast, dan moet het wel passen, zodat er geen kortsluiting ontstaat."
