"Het is code rood voor Europa", schreef het Internationaal Energieagentschap, doelend op de dreigende gascrisis. Doordat Rusland de gastoevoer steeds verder vermindert en misschien zelfs helemaal stopt, is het zeer de vraag of we komende winter wel genoeg gas hebben.
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft sinds een paar jaar het Bescherm- en Herstelplan Gas klaarliggen voor als er gastekorten dreigen. Maar: het ministerie zou ook met een plan komen voor als de bodem van de voorraden écht in zicht komt. In dat plan moet staan hoe en in welke volgorde bedrijven worden afgeschakeld van het gas.
Dat speciale afschakelplan is er nog altijd niet. Onlangs zei de minister, Rob Jetten, dat hij de Kamer er aan het eind van de zomer over zou inlichten. Kamerleden, uit de coalitie én de oppositie, vinden dat hij te weinig haast maakt.
'Te weinig urgentiebesef'
"Nederland leunt achterover", zegt Kamerlid Suzanne Kröger van GroenLinks. "Het urgentiebesef is niet groot genoeg", zegt CDA-Kamerlid Henri Bontenbal. "In het begin leek de gedachte dat we bepaalde bedrijven wel even konden uitzetten. Dat is naïef. Er zijn bedrijven waarvan de installaties dan stukgaan of het maanden duurt voor ze weer zijn opgestart. Het is niet de waterkoker die je even aan en uitzet."
Er wordt steeds gedaan alsof we het in Nederland best wel op orde hebben. Dat is echt misleidend.
Een woordvoerder van de vereniging van grote energiegebruikers VEMW vult aan dat de gevolgen van afschakeling verder gaan dan het ene bedrijf dat geen gas meer heeft. "De maatschappelijke (keten)gevolgen van afschakeling zijn zeer groot."
Bontenbal noemt als voorbeeld een kunstmestfabrikant die ook een toevoeging maakt voor diesel voor vrachtwagens. "Als zij dat niet meer produceren, heeft de mobiliteitssector ook een probleem. Je moet dus bij al die maatregelen kijken welke maatschappelijk ontwrichtende gevolgen het heeft."
In opdracht van het ministerie brengt een consultancybureau al die gevolgen nu in kaart. Afgelopen december zei het ministerie nog dat het afschakelplan "begin volgend jaar" afgerond zou zijn. Daarna liet het ministerie in januari weten met zestig grootverbruikers afspraken te willen maken over het verminderen of stopzetten van het gasverbruik in een uiterste noodsituatie.
Die afspraken zijn er dus nog altijd niet. "Zorgwekkend", noemt Silvio Erkens (VVD) het. "We sukkelen naar de gascrisis. Je moet nu al weten welke sectoren en bedrijven het meest kwetsbaar zijn bij een afsluiting in de winter. Nu al moet je scenario's uitwerken om te voorkomen dat we overvallen worden."
Gas als wapen
De Kamerleden vinden dat het kabinet sowieso te weinig opschiet met de voorbereidingen op een potentiële gascrisis. Kröger: "Ik vind het heel kwalijk. Minister Jetten heeft weinig dwingende dingen gedaan, behalve het openen van kolencentrales."
"Hoe eerder we op besparing hadden ingezet, hoe minder geld er naar Poetin was gegaan. En er had meer gas in de opslagen kunnen zitten. Maar heel lang is gezegd: we laten het aan de markt over."
Erkens vindt dat het kabinet met de bestaande besparingsmaatregelen en het openen van kolencentrales al best veel doet, maar tegelijkertijd "in de fictie lijkt te leven dat we een eiland zijn in Europa. Als Duitsland zwaar getroffen wordt, zullen wij dat ook gaan merken. Ik mis de urgentie. De regering moet veel beter uitleggen dat de Russen het gas als wapen in de oorlog gebruiken en dat we een pijnlijke winter tegemoet gaan."
Bontenbal: "Ik zou het goed vinden als de overheid de samenleving voorbereidt op een potentieel zware winter. Er wordt steeds gedaan alsof we het in Nederland best wel op orde hebben. Dat is echt misleidend."
De Kamerleden willen dat er op Europees niveau noodplannen komen. Bontenbal: "Dit kun je alleen Europees bekijken. Als Duitsland, dat veel afhankelijker is van Russische gas, een probleem heeft, hebben wij dat ook."
