De extreem krappe arbeidsmarkt zorgt voor nieuwe discussies over arbeidsmigratie. De verwachting is dat het aantal arbeidsmigranten de komende jaren verder toeneemt. Maar er gaan ook stemmen op om de aantallen buitenlandse werknemers te beperken.
Boven die discussie hangt een groter probleem: door vergrijzing droogt het aanbod aan Europese arbeidsmigranten steeds verder op. Hoe gaat Nederland dat regelen?
De Arbeidsinspectie riep eerder dit jaar op om het aantal arbeidsmigranten te beperken. De inspectie ziet veel misstanden als het gaat om uitbuiting en slechte huisvesting. De opbrengsten van de arbeidsmigratie komen veelal bij de werkgevers terecht, terwijl de samenleving de kosten draagt.
Inspecteur-generaal Rits de Boer lichtte zijn standpunt in de Tweede Kamer toe deze week. "Het is geen rozengeur en maneschijn. Mensen komen midden in de nacht aan. Het uitzendbureau geeft niet thuis. Dan staat zo'n groep moederziel alleen."
Oekraïners hebben een deel van mijn oogst gered.
Maar ondertussen schreeuwen bedrijven om personeel. In mei bereikte het aantal vacatures een nieuwe recordhoogte: 451.000.
Zachtfruitteler René Simons merkte vorig jaar al dat de arbeidsmarkt wel erg krap begon te worden. Voorheen was het vinden en vasthouden van buitenlandse seizoenarbeiders nooit een probleem. Zachtfruit kan moeilijk geautomatiseerd worden geplukt en dus is hij afhankelijk van voldoende personeel.
Simons maakt geen gebruik van uitzendbureaus en biedt de werknemers huisvesting op het terrein. De laatste jaren wordt het zelf vinden van Poolse werknemers lastiger. De economie daar draait op volle toeren en de werkloosheid is er met 3 procent nog lager dan hier.
De oorlog in Oekraïne maakte alles anders. Vluchtelingen die hij opving op zijn bedrijf bleken best te willen werken. "Ze hebben een deel van mijn oogst gered", zegt Simons. Hij heeft deze zomer elf Oekraïners aan de slag. Voorheen waren die niet welkom op de Nederlandse arbeidsmarkt, maar nu mogen ze hier werken. Er is alleen een meldplicht.
Simons hoopt dat ook in de toekomst Oekraïners welkom zijn op onze arbeidsmarkt, want het aanbod van werknemers uit Oost-Europa neemt door vergrijzing steeds verder af.
Arbeidsmigratie binnen de EU is vrijwel zonder belemmeringen, maar voor wie hier van buiten de EU wil werken is dat een ander verhaal. Alleen kennismigranten of mensen die werk willen doen waarvoor in Nederland echt niemand te vinden is, kunnen hier tijdelijk legaal werken.
De Europese Commissie wil het voor werknemers uit bijvoorbeeld Egypte en Marokko makkelijker maken om hier aan de slag te gaan. Dit mede om illegale migratie te verminderen. Migratiedeskundige Godfried Engbersen reageert positief: "Het is goed dat Europa dit wil regelen. We moeten goed nadenken welke mensen we nodig hebben op alle niveaus: hoog, midden en laag. Maar dan moeten we de huisvesting wel op orde hebben."
'Sluitpost'
Het kabinet ziet niets in het Europese voorstel. Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken noemde arbeidsmigratie van buiten de EU "een sluitpost" in de mogelijke oplossingen voor het arbeidstekort. Zij hoopt dat werklozen uit Europa de weg naar de Nederlandse arbeidsmarkt zullen vinden. De suggestie dat jongeren uit de Franse banlieues hier kunnen werken, wekte veel verbazing en kritiek. Van Gennip zei later dat er geen concrete plannen zijn om werkloze Franse jongeren hier heen te halen.
Volgens Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman moet er door de vergrijzing wel verder gekeken worden dan Oost-Europa, want we ontkomen niet aan arbeidsmigratie: "We moeten alles uit de kast halen. Deeltijdwerkers meer laten werken, mensen die langs de kant staan moeten meedoen. We moeten sneller automatiseren en robotiseren. Maar dan nog heb je daarnaast ook arbeidsmigranten nodig."
Voor bedrijven met een relatief lage productie die niet kunnen automatiseren, is het misschien een betere oplossing om te verhuizen, zei de adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) eerder.
Volgens de Peter Baltus van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) zal de fruitsector nog voor minstens tien jaar afhankelijk zijn van arbeidsmigranten. "We hopen op langere termijn dat we steeds meer kunnen automatiseren, maar voor zachtfruit is dat erg ingewikkeld. Het blijft mensenwerk voorlopig."
