Het lijkt een conflict zonder einde: de strijd in Myanmar tussen de bevolking en het leger dat het land al decennia met ijzeren hand regeert. De afgelopen jaren was er relatieve vrijheid, maar een militaire coup in februari vorig jaar maakte een einde aan de hoop van de Birmezen op een betere toekomst. In december richtte het leger een bloedbad aan in een aantal dorpen.
En toch: het verzet tegen de militaire junta is sinds de coup groot. Zijn de machtshebbers aan het wankelen te brengen? "Er is echt het gevoel van: er is een eindspel op komst, het leger moet weg en we buigen niet", zegt journalist Hans Hulst.
'Leger ziet zichzelf als redder'
Hulst woonde zeven jaar in Myanmar. Vorig jaar vertrok hij na de staatsgreep door het leger, dat in de zestig jaar daarvoor eigenlijk al nooit de macht uit handen gaf. "Het begon bij de onafhankelijkheid van de Britse kolonisator in 1948. Al snel kwamen de militairen in beeld en die groeiden in statuur. In 1962 namen ze definitief de macht over. Met de naweeën daarvan hebben we tot op de dag van vandaag te maken."
Topdiplomaat Laetitia van den Assum kwam vaak in Myanmar en weet hoe het leger functioneert. "Het leger staat enigszins buiten de gemeenschap. Ze leven allemaal in kazernes of in grote kampementen met hun gezinnen. Ze hebben hun eigen onderwijs, ze hebben hun eigen gezondheidszorg, ze hebben de buitenwereld niet nodig. De clubgedachte is enorm groot. Die officieren, en ook wat er allemaal onder zit, zijn echt geïndoctrineerd dat zij de enige redders zijn voor Myanmar."
Sinds 2010 gunt het leger de bevolking meer vrijheden. Het leger wil Myanmar uit het internationale isolement halen, en laat de populaire oppositieleider Aung San Suu Kyi na een huisarrest van enkele jaren vrij. In 2016 wordt zij zelfs regeringsleider.
Myanmar lijkt even af te stevenen op een echte democratie. Maar al snel zijn er twijfels, vertelt Van den Assum. "Alle verwachtingen die Kyi had gewekt over het schrappen van koloniale wetgeving, over de vrijheid van meningsuiting, de persvrijheid, noem maar op - dat is eigenlijk alleen maar erger geworden."
Het is bijna creatief op hoeveel manieren het leger mensen doodt.
Om de vrede met het leger te bewaren moet Kyi veel concessies doen. Van de hervormingen blijft weinig over. Toch wordt in 2020 haar Nationale Liga opnieuw de grootste partij. Ze blijft ondanks alles populair onder de bevolking.
Té populair, zo blijkt. De legerleiding wil van haar af. Het leger beschuldigt haar van verkiezingsfraude, arresteert haar en grijpt weer de volledige macht. Maar Kyi's aanzien is niet de enige reden voor de coup, zegt Hulst. De machtsgreep heeft ook te maken met de genocide op de Rohingya's. Deze moslims worden al decennialang vervolgd in Myanmar.
Hulst: "In 2017 was er een enorm hardhandig optreden tegen deze bevolkingsgroep. Ongeveer een miljoen mensen sloegen op de vlucht. Sindsdien ligt het leger, en met name de legerleider, onder vuur van het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof. Het doel van de machtsovername is uiteindelijk: voorkomen dat de legerleiding ooit wordt uitgeleverd voor een internationale strafzaak."
Dorpen aangevallen
Na de coup komt de bevolking meer dan ooit in verzet tegen het leger. Maar ook het geweld om dat verzet de kop in te drukken, neemt toe. In een dorp, ver van de hoofdstad, werden afgelopen kerstavond bijna veertig inwoners vermoord en vervolgens verbrand door het leger.
Persbureau AP sprak met overlevenden:
"Het is bijna creatief op hoeveel manieren ze mensen doden", zegt Su Phyu Sin, een in Nederland wonende Birmees. "Ze hebben zoveel verschillende manieren om mensen te vermoorden. Het lijkt bijna alsof ze dit voor de lol doen."
De moeder van Sin kwam acht jaar geleden in Nederland terecht voor haar opleiding en zamelt nu geld en hulpgoederen in voor de achterblijvers. Haar familie doet mee aan de protesten. "Mijn familie riskeert hun leven. We proberen ze over te halen te stoppen. Maar ze zeggen: als we niet demonstreren moeten we straks de junta accepteren."
Jeugd radicaliseert
In heel Myanmar lijken ze er zo over te denken. Hulst: "Er is een soort woede die verdergaat dan wat ik in de afgelopen twintig jaar heb geproefd. We zien een radicalisering, van de jeugd met name. Ik ken zelf ook jonge mensen, gewone mensen, die bij een bank werkten of bij een verzekeringsmaatschappij, die bij een militie zijn gegaan. In de heuvels, in de jungle of in de stad zelf krijgen ze trainingen om wapens te gebruiken of bommen te maken. De kwaadheid, die is echt overal."
Van den Assum: "De geest is uit de fles, het is chaos. En niemand durft te zeggen waar dit naartoe gaat."
