Motivatieproblemen, onzekerheid en sombere gevoelens: een steeds grotere groep middelbare scholieren worstelt met de gevolgen van de coronacrisis. Leerlingen lijden onder het gebrek aan sociaal contact, het niet meer kunnen sporten en bijbaantjes die niet doorgaan.
Nieuwsuur sprak met dertien schoolbestuurders, onderwijsonderzoekers en psychologen. Zij zien dat onzekerheid en het gebrek aan toekomstperspectief hun tol eisen. Leerlingen worden "apathisch", zeggen ze.
Eetstoornissen en somberheid
"Iedere keer als er een persconferentie voor de deur staat is het bij ons spitsuur", vertelt zorgcoördinator Femke Moonen van CSG Dingstede in Meppel. "Leerlingen zijn onrustiger en vragen zich af: wat voor consequenties heeft dit voor mij, komt er weer een verandering?"
Sinds de coronapandemie is het aantal leerlingen dat ondersteuning krijgt op de school met bijna 50 procent gestegen. Moonen: "We maken qua problematiek onderscheid tussen licht, middel en zwaar en we ondersteunen nu in verhouding meer leerlingen die middel en zwaar hebben." En hoewel het om kleine aantallen gaat, ziet ze meer leerlingen met eetstoornissen, somberheid of depressie en automutilatie.
"Leerlingen zijn hun vastigheden kwijt", vertelt schoolleider Marc Demandt van het BC Broekhin in Roermond. "Dat geldt natuurlijk voor ons allemaal, maar op kinderen heeft dat een veel grotere impact."
Scholieren Stella, Elif en Ben vertellen wat ze zien en horen onder hun medescholieren en waar ze tegenaan lopen:
Hoewel er al veel bekend is over de invloed van corona en de schoolsluitingen op de prestaties van scholieren, is er minder bekend over hun mentale welzijn. Dat onderzoeken is ingewikkelder; er moet dan in de periode vóór corona ook onderzoek naar sociaalemotionele aspecten zijn gedaan, en dat is vaak niet het geval.
In Limburg loopt sinds 2009 wel een onderzoek waarin ook de sociaalemotionele kant in kaart wordt gebracht. Daaruit bleek in augustus 2020 dat leerlingen van alle onderwijsniveaus lagere verwachtingen hadden over hun toekomst. Ze verwachtten bijvoorbeeld minder vaak hun diploma te halen. Na de zomer zette dit door, bleek uit onderzoek onder een andere groep leerlingen.
"We weten eigenlijk helemaal niet zoveel van de langetermijneffecten, omdat corona daarvoor nog te kort duurt", zegt hoogleraar Onderwijseconomie Trudie Schils van de Universiteit Maastricht.
Schils was bij de onderzoeken betrokken. Op korte termijn leken de gevolgen mee te vallen, zegt ze. "Maar naarmate de crisis langer duurt, zie je dat kinderen er meer moeite mee krijgen. En juist bij jongeren gaat het wringen als ze geen vooruitzichten hebben."
De rust terugbrengen in het onderwijs en zorgen dat de scholen veilig open kunnen blijven, is nu cruciaal.
In het Limburgse onderzoek vroegen de onderzoekers ook of leerlingen zich aangehaakt voelen bij andere leerlingen in hun klas en bij hun leraren. Schils: "Dat is ook fors lager en dat betekent dus dat zelfs áls ze naar school gingen, ze niet het gevoel hadden dat ze goed passen in de klas. Ik schrok daar echt van. Ik dacht dat ik wel iets van verschillen zou zien, maar niet zo groot."
Op het Corderius College in Amersfoort experimenteren ze daarom met de lessenserie 'Je Brein de Baas?!'. Leerlingen leren de stress die ze door corona ervaren bespreekbaar te maken. "Ze leren dat de vervelende gevoelens die ze ervaren normale reacties zijn op een niet-normale situatie", vertelt schoolpsycholoog Hanneke Visser, als expert betrokken bij het project.
In de lessen krijgen de leerlingen uitleg over wat er in hun brein gebeurt bij stress. Ze krijgen tips om daarmee om te gaan. "Bijvoorbeeld dat ze wel op tijd opstaan en zich omkleden, of iemand opzoeken als het even niet gaat."
'Nú helpen'
Schoolleider Demandt benadrukt dat niet alle leerlingen de gevolgen van de coronacrisis als negatief ervaren. Sommige kinderen vinden het juist fijn om thuis rustig zelfstandig te werken. "De onderlinge verschillen zijn groot. Maar ik denk dat deze generatie wel uit balans is gebracht en dat dat nooit helemaal hersteld kan worden."
Hoogleraar Schils zegt dan ook dat het belangrijk is om leerlingen nú te helpen. "Laten we vertrouwen op de inschatting van leerkrachten, want als we moeten wachten tot we die onderzoeken goed in beeld hebben, verliezen we een aantal leerlingen. De rust terugbrengen in het onderwijs en zorgen dat de scholen veilig open kunnen blijven is nu cruciaal."
