Voor veel mensen is het al een gewoonte, voor een sociale afspraak even een zelftestje doen. Deze week zullen nog meer mensen, met Kerst voor de deur, willen checken of ze besmet zijn. De Verenigde Staten gaat dat actief stimuleren: president Joe Biden maakte bekend dat hij honderden miljoenen zelftests gratis gaat uitdelen.
En het RIVM adviseerde vorige week om ook in Nederland grootschalig gratis zelftesten beschikbaar te maken. Maar overal en voor iedereen gratis tests zit er niet in, zegt het ministerie van Volksgezondheid (VWS).
Financiële drempel
Dat terwijl gratis tests wel zouden helpen tegen de verspreiding van corona, zegt Alma Tostman, epidemioloog aan het Radboud UMC. "Voor een gezin van vier of vijf mensen kost zelftesten al gauw twaalf tot vijftien euro. Niet iedereen kan of wil dat uitgeven. Om het voor die mensen - en daarmee voor de hele maatschappij - veiliger te maken, zou je eigenlijk zo'n financiële drempel weg willen nemen, zodat het voor iedereen mogelijk wordt zo'n test te gebruiken."
De gedragsunit van het RIVM adviseert naast het gratis uitdelen om ook de uitleg van de tests te vereenvoudigen. Daarnaast moet een positieve zelftest meteen gemeld kunnen worden, zodat een extra test bij de GGD niet meer nodig is voordat iemand in isolatie kan gaan.
Het ministerie van VWS heeft vanaf de zomer al wel 2 miljoen gratis zelftests verspreid via het Armoedefonds en de Voedselbank. Vorige week zijn er nog 60.000 extra zelftests naar de voedselbanken gegaan. In totaal maken 40.000 huishoudens van een voedselbank gebruik.
Het Armoedefonds verdeelde deze maand tot nu toe 250.000 zelftests over hulporganisaties, zoals daklozenorganisaties. Het fonds is in gesprek met VWS en organisaties voor een volgende levering in januari en zegt dat er meer groepen zijn voor wie gratis zelftests een uitkomst kunnen zijn. "Wij richten ons op mensen die onder of rond de armoedegrens leven, maar er is een grotere groep voor wie de zelftesten lastig te betalen zijn", zegt een woordvoerder.
Als je een zelftest doet, is het ook van belang dat je hem op de goede manier uitvoert. Huisarts Jim de Vos laat hieronder zien hoe dat moet:
Daarnaast geven verschillende gemeenten op eigen houtje gratis zelftests aan hulpbehoevende inwoners. Zo deelt Amsterdam 100.000 "coronabezoekpakketten" met zelftest en mondkapjes uit in buurten met een lage vaccinatiegraad.
Ook de gemeente Leusden slaat zelftesten in die gratis af te halen zijn en meegestuurd worden met de pakketten van de voedselbank. Vandaag kwam de eerste lading van de in totaal zo'n duizend zelftesten binnen bij de gemeente.
"We hebben daarvoor gekozen omdat deze periode vlak voor Kerst een dure periode is voor veel mensen", zegt wethouder Patrick Kiel. "Maar we zagen ook dat er, vanwege de hoge druk bij de GGD-teststraten, vanuit de overheid werd gezegd: zorg dat je meer zelftesten doet. En zeker voor mensen met een smalle beurs valt dat soms niet mee."
'Gratis bestaat niet'
Helemaal gratis voor iedereen zullen de tests nooit worden, zegt demissionair minister Hugo de Jonge. "Voor grote groepen mensen zijn al gratis tests beschikbaar, zoals kinderen op het voortgezet onderwijs of in de bovenbouw van de basisschool en mensen die de testen bij de voedselbank komen halen. En heel veel mensen kunnen ze ook prima zelf betalen. Maar ze worden niet voor iedereen gratis, want gratis bestaat niet."
De lokale initiatieven om gratis zelftesten beschikbaar te stellen juicht hij toe, liet hij vandaag weten in een tweet. "Iedereen moet een zelftest kunnen doen, ook als je een kleine beurs hebt. Mooi dat steeds meer gemeenten gratis zelftesten geven aan minima."
