Zomaar grote hoeveelheden illegaal verdiend geld storten bij de bank, dat gaat tegenwoordig niet zomaar meer ongemerkt. Banken hebben de afgelopen jaren grote afdelingen opgetuigd om ongebruikelijke transacties op te sporen en die te melden bij de overheid.
En al leiden maar weinig van die meldingen tot arrestaties, criminelen zoeken toch naar nieuwere, complexere vormen van witwassen. Daarbij raakt ook vaker de bovenwereld betrokken, zien wetenschappers en de Financial Intelligence Unit (FIU), de overheidsdienst die witwasmeldingen verzamelt en analyseert.
Witwassen noodzaak voor criminelen
Bij witwassen doen criminelen alsof hun illegaal verkregen geld eerlijk verdiend is. Witwassen is cruciaal voor criminele organisaties om hun handel te kunnen doen en daadwerkelijk te kunnen 'genieten' van hun geld.
Maar: "Criminelen kunnen niet meer met een tas vol contant geld bij de bank aankomen of langs de douane", zegt criminoloog en witwas-expert Joras Ferwerda. "En dus gaan ze op zoek naar andere, geavanceerdere manieren van witwassen. Ze hebben daarbij vaak financiële professionals nodig die weten hoe je dat kan doen."
Criminelen weten gewoon niet meer waar ze met dat contante geld heen moeten.
Die professional kan bijvoorbeeld een accountant, notaris, belastingadviseur of een makelaar zijn. Zij zijn net als banken verplicht om het te melden als ze een ongebruikelijke geldtransactie zien. Doen ze dat niet, kan dat verdacht zijn, legt FIU-hoofd Hennie Verbeek-Kusters uit. "Wij vergelijken alle meldingen die wij krijgen. Daarbij kunnen we constateren dat een transactie waarbij meerdere partijen betrokken waren, door sommigen wel en door anderen niet gemeld werden. Als dat vaker voorkomt, verleent iemand mogelijk heel bewust z'n diensten voor het witwassen."
Die frauduleuze professionals helpen bijvoorbeeld met het opzetten van ingewikkelde constructies om geld de wereld rond te pompen om de criminele herkomst te verbergen. Of ze knijpen een oogje toe als iemand bijvoorbeeld een huis koopt zonder hypotheek, wat ook kan duiden op een illegale herkomst.
Vermenging
Maar het kan ook gaan om volledige witwasnetwerken, ziet de FIU. Verbeek-Kusters: "Dat betekent dat je bedrijven hebt die met elkaar de verschillende fases van het witwassen doorlopen. Daar spelen dan bijvoorbeeld adviseurs een belangrijke rol in."
Strafrechtonderzoek Jill Coster van Voorhout: "Vroeger dachten we bij een criminele organisatie aan een piramidestructuur met iemand aan het hoofd. Nu zijn het gelegenheidsstructuren waarbij ze soms de onderwereld en de bovenwereld combineren."
De FIU en wetenschappers vermoeden dat deze vermenging tussen de onder- en bovenwereld groeit. "We zien dat er meer professionals benaderd worden door criminelen omdat die gewoon niet meer weten waar ze met dat contante geld heen moeten", zegt Ferwerda.
Liquidaties, vergismoorden, ontvoeringen en beschietingen: zijn de gevolgen van drugscriminaliteit nog beheersbaar? Daarover maakten we eerder deze video:
De opsporingsdiensten hebben deze witteboordencriminelen in de bovenwereld nog nauwelijks in beeld. De focus van de politie ligt op de criminelen. In de strijd tegen drugscriminaliteit zou de opsporing zich juist moeten richten op de netwerken "gefaciliteerd door accountants, makelaars, tussenpersonen en soms ook advocaten", zei de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema onlangs.
Daarvoor pleit ook de FIU. "Het is ontzettend belangrijk dat gekeken wordt naar die beroepsgroepen die het witwassen mogelijk maken", zegt Verbeek-Kusters.
