Banken melden dit jaar een recordaantal ongebruikelijke transacties die kunnen wijzen op witwassen. De Financial Intelligence Unit (FIU), de overheidsdienst die de meldingen verzamelt en analyseert, verwacht dat het aantal boven de miljoen uitkomt. "We hebben er nu al meer gekregen dan in heel 2020", zegt FIU-hoofd Hennie Verbeek-Kusters.
Maar ondanks al die vermoedens van witwassen, lijkt er weinig te gebeuren met de meldingen. Exacte cijfers heeft het FIU niet, maar Verbeek-Kusters vermoedt dat alle witwasmeldingen leiden tot rond de honderd aanhoudingen per jaar.
1 op 6 bankmedewerkers checkt transacties
Tot frustratie van de banken. Die werden de laatste jaren met miljoenenboetes en -schikkingen op de vingers getikt omdat ze niet genoeg deden tegen witwassen. Ze tuigden grote afdelingen op om het witwassen op te sporen.
"Wij als banken hebben daar 12.000 mensen voor opgeleid, die als zogenaamde poortwachters moeten voorkomen dat criminelen het stelsel misbruiken", zegt Yvonne Willemsen, hoofd veiligheidszaken van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB).
Sindsdien melden de banken massaal opvallende transacties. "Het is doodzonde als je criminele netwerken bloot kunt leggen maar meldingen niet worden opgepakt omdat er geen capaciteit is", zegt Willemsen.
Volgens de banken werken er nu te weinig mensen bij de FIU. Willemsen: "12.000 mensen, één op de zes bankmedewerkers, zijn hiermee bezig. Dat is heel erg veel als je dat afzet naar de FIU. Die krijgen er negentien fte bij, dan komen ze op negentig man. Het is echt zaak dat daar voldoende capaciteit en mankracht zit."
Criminoloog Joras Ferwerda beaamt dat het probleem aan de kant van de overheid zit. "Er ontstaat scheefgroei. Terwijl we zien dat de afgelopen tien jaar het aantal transacties dat gemeld wordt, verviervoudigd is, is het maar de vraag of bij de publieke sector ook de capaciteit verviervoudigd is. Het antwoord is duidelijk, dat is het niet."
Capaciteit ook probleem bij politie
Mankracht lijkt een nog groter probleem verderop in de 'keten', bij de opsporing. Als de FIU oordeelt dat een transactie inderdaad verdacht is, kan de politie verder onderzoek doen en de criminelen aanhouden. "Over het algemeen gebeurt dat niet", zegt Ferwerda.
Van de 722.247 gemelde transacties beoordeelde de FUI er vorig jaar 102.947 als verdacht, ter waarde van vijftien miljard euro. Ferwerda: "Het is niet zo dat als de FIU een melding doorstuurt, er een politieman achter een bureau zit en denkt 'oh, ik ga meteen beginnen die zaak op te sporen'."
Het zou goed zijn om te weten dat wij een wet hebben die effectief is.
Toch gebruikt de politie de meldingen van het FIU soms wel degelijk, zegt Ferwerda. In de meeste gevallen krijgt de politie éérst iemand in beeld als verdachte van bijvoorbeeld drugshandel of fraude. "Als ze die persoon dan door de systemen halen en erachter komen dat die ook allemaal verdachte transacties heeft gedaan, wordt dat toegevoegd aan het strafdossier als stukje extra informatie, extra bewijs."
Ook de FIU wijst op wat er wél met hun werk gebeurt. Verbeek-Kusters: "De meldingen en de informatie die wij doorgeven zijn niet alleen gericht op het doen van aanhoudingen, maar ook op een beter beeld krijgen; hoe gebeurt witwassen in dit land? Wat kunnen we er op andere manieren aan doen?"
Maar hoe vaak meldingen van verdachte transacties uiteindelijk leiden tot veroordelingen, is onbekend. "Ik denk dat het vanuit een maatschappelijk perspectief goed is om te weten dat wij een wet hebben die effectief is", zegt Willemsen van de NVB. "En ook om ons eigen personeel te blijven enthousiasmeren."
