De Verenigde Staten kondigden deze week een nieuw samenwerkingsverband aan met Australië en het Verenigd Koninkrijk, om geavanceerde technologieën te delen. Het pact wekt de woede van Frankrijk. Het land roept dit weekend zijn ambassadeurs uit de VS en Australië terug.
Waarom? Onderdeel van het akkoord is dat Australië een vloot van Amerikaanse nucleaire onderzeeërs koopt. Het land annuleert een onderzeebootbestelling van 40 miljard dollar bij Frankrijk. "De Fransen zijn boos en dat is heel begrijpelijk", zegt Danny Pronk, veiligheidsonderzoeker bij Clingendael. "De deal was er niet zomaar een."
Het pact is dus een financiële strop voor de Fransen, maar daarnaast voelen ze zich ook op militair-strategisch vlak gepasseerd. Want de Angelsaksische samenwerking wordt vooral gezien als een poging om een nieuw front te vormen tegen China. Een front zonder Frankrijk dus.
Strijd Amerika-China
Pronk omschrijft het pact als een illustratie van de machtsverschuivingen, en de verharding van de strijd tussen Amerika en China. "China is steeds meer in staat de militaire macht te laten gelden in de Zuid-Chinese Zee."
China beschouwt die zee, dat rijk is aan vis, olie en gas, als Chinees. "Ze leggen een claim op het gebied. Een nucleaire onderzeeboot stelt Australië in staat om tegenwicht te bieden."
Pronk noemt het pact opmerkelijk, vooral omdat het haaks staat op internationale afspraken om de verspreiding van nucleaire middelen te beperken.
Er is nog steeds geen echte tegenmaatregel voor torpedo's. Die breken een schip moeiteloos in tweeën.
Met een vloot van nucleaire onderzeeboten krijgt Australië in een klap een enorme aanvalskracht, zegt Jaime Karremann. Karremann werkte vroeger bij de Koninklijke Marine en is nu hoofdredacteur van Marineschepen.nl. De schepen hebben zelf geen kernwapens bij zich, maar ze hebben wel een nucleaire voortstuwing.
"Daardoor kunnen ze maanden onder water blijven. Ze kunnen andere schepen volgen en ze zijn heel erg snel. Ze hoeven pas terug als de voorraad op is en de bemanning weg wil, want de kernreactor blijft gewoon energie geven."
Een nucleaire onderzeeboot kost miljarden euro's per stuk. Dat komt volgens Karreman vooral omdat er zoveel technologie in zit. "Je hebt een kleine kernreactor op een klein oppervlakte, waar ook nog eens mensen naast werken. Dan moet het ook nog eens een stille reactor zijn. Vooral dat laatste is heel moeilijk."
"Een onderzeeboot is bovendien nog steeds heel moeilijk op te sporen. En een torpedo kan een ander schip waar nodig moeiteloos in tweeën breken. Er is nog steeds geen echt geteste tegenmaatregel tegen torpedo's."
Koude Oorlog?
Naast Frankrijk bleek ook de Europese Unie totaal verrast door het aangekondigde pact. De VS, het VK en Australië vertelden Brussel niet dat ze werkten aan de militaire alliantie "en dat betreuren we", zei EU-buitenlandchef Josep Borrell. "Er is neem ik aan toch een flinke tijd aan gewerkt."
China, dat zelf tientallen nucleaire onderzeeboten heeft, reageert vooral verontwaardigd en zegt dat de drie landen het verdrag tegen verspreiding van kernwapens schenden.
Volgens Pronk zit daar een kern van waarheid in. "Strikt genomen is het non-proliferatieverdrag met name bedoeld om verspreiding van kernwapens te voorkomen. In dit geval spreken we slechts over het exporteren van kernreactoren om een onderzeeboot mee aan te drijven. Maar: het gaat wel om militaire toepassing van kerntechnologie. En dat valt onder het non-proliferatieverdrag."
In zekere zin hebben de Chinezen ook een punt als ze spreken van een Koude Oorlog. Pronk: "Het heeft allerlei parallellen met de vorige Koude Oorlog, al was er toen een andere relatie tussen Oost en West. Er zijn zeker raakvlakken, bijvoorbeeld met uitwisselingen van dit soort defensietechnologie. Er is in Azië nu heel concreet een wapenwedloop gaande."
