Verschillende gemeentes in Nederland maken zich zorgen om wapenbezit bij jongeren. Daarom werd eind vorig jaar het Actieplan Wapens en Jongeren opgetuigd, een brede aanpak waar vijftien gemeentes aan meewerkten. Een onderdeel daarvan is de last onder dwangsom voor ouders, die kan resulteren in een boete van 2500 euro. Maar is dat wel zo effectief?
Op een doodnormale zondagmiddag is een groep jongeren tussen de 11 en 14 jaar fanatiek aan het zaalvoetballen in Arnhem. Op het eerste gezicht niets bijzonders, totdat de jongeren in een kring gaan zitten en gaan praten over het dragen van messen. Het is een groep van AM Supportteam, dat jongeren probeert te ondersteunen om ervoor te zorgen dat zij de verleiding van bijvoorbeeld wapens kunnen weerstaan.
Begin juni stond Arnhem in het teken van Make My City Proud. Een week lang was het mogelijk om anoniem je wapens in te leveren, zoals eerder gebeurde in onder andere Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Daaromheen werden allerlei activiteiten georganiseerd, met als spin in het web de jongerenwerkers.
Vertrouwen
Juist die jongerenwerkers, die dicht bij de jongeren zelf staan, zijn onmisbaar in het preventiewerk tegen wapenbezit. Criminoloog Jeroen van den Broek werkt zelf ook als jongerenwerker, en ziet dat die benadering effectief is. "Op die leeftijd ben je vooral ontvankelijk voor je peers, je leeftijdsgenoten", legt hij uit. De vertrouwensband kan helpen bij het preventiewerk.
Zo kunnen de Arnhemse Tarik en jongerenwerker Melvin Kolf elkaar goed vinden. "Hij voelt zich veilig, is hier vertrouwd en is onderdeel van de community":
Maar preventie is slechts een deel van de oplossing, zo blijkt uit de veelomvattende plannen die gemeentes maakten, naar aanleiding van het Actieplan. Demissionair minister Dekker voor Rechtsbescherming pleitte daarom vorige maand opnieuw voor het beboeten van ouders wier kind is opgepakt met een wapen. Daarnaast is zijn voorstel om ouders - door sociale instanties - te betrekken bij het interventieplan van hun kind, om ze ook op andere manieren verantwoordelijk te houden. 'Uitbreiding naar andere gemeenten ligt voor de hand', schrijft Dekker.
Op dit moment zijn dus pas vijftien gemeentes aangesloten bij het Actieplan Wapens en Jongeren, en drie daarvan beboeten de ouders. Rotterdam is één van de gemeentes die het wel doet, en vindt het een nuttig middel. Reinier Feiner, jeugdadvocaat in Rotterdam en voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland, ziet het echter vooral als een symboolmaatregel. "Er is al een effectief afschrikmiddel, namelijk de ondertoezichtstelling door de jeugdbescherming."
Daarnaast ziet Feiner dat juist de gezinnen in slechte sociaaleconomische situaties te maken krijgen met wapenbezit, en deze boete er niet bij kunnen hebben. Zijn oordeel over de maatregel is dan ook helder: "je zadelt ze hiermee alleen maar met meer problemen op."
Misvattingen
Burgemeester Ahmed Marcouch van Arnhem ziet liever dat de jongeren zelf hoger gestraft worden. "Als je een mes bij je hebt, krijg je nu een werkstraf of boete. Dat schrikt niet af." Hij zou graag zien dat de straffen gelijk worden gesteld aan die voor zware mishandeling of diefstal. "Dat is iets wat jongerenwerkers dan weer mee kunnen nemen in hun boodschap. Zo kunnen we stevig de norm stellen."
Criminoloog Van den Broek merkt dat jongeren inderdaad licht denken over de straf van wapenbezit. "Het is een misvatting onder jongeren dat het dragen van een mes niet strafbaar is." Ook hij is van mening dat het stellen van een norm belangrijk is bij het terugdringen van wapenbezit.
Jongeren nemen een wapen mee uit angst dat anderen het ook hebben.
Tegelijkertijd zijn er ook misvattingen bij instanties, vertelt Van den Broek, over de jongeren die wapens dragen. Bijvoorbeeld dat drillmuziek leidt tot het dragen van messen, of dat het vooral jongens zijn die messen dragen. "We laten ons heel erg leiden door beeldvorming. Dat zien jongeren weer, en zij nemen dan een wapen mee uit angst dat anderen het ook hebben."
Bij de Arnhemse wapeninzamelactie zijn in één week 178 wapens ingeleverd. Hoe effectief het inzamelen precies is, is onduidelijk. "Alle kleine beetjes helpen" is vaak het adagium. Maar de winst is groter dan het aantal ingezamelde wapens, vertelt jongerenwerker Jaouad Najih. "Deze week zorgt voor aanleiding om het hierover te hebben, hierdoor maak je het echt bespreekbaar voor jongeren. Zo kunnen we echt een tegengeluid laten horen."
