Volle nachtclubs, drukke terrassen: corona lijkt in Moskou niet meer te bestaan

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Deze zomer zou zestig procent van de Russische bevolking ingeënt zijn. Tot nu toe is slechts 6,5 procent van alle Russen volledig gevaccineerd. En dat terwijl het op straat net lijkt of corona niet meer bestaat, ziet correspondent Iris de Graaf:

De taxi zet ons af voor de oude, vervallen Kresty gevangenis, aan de rivier de Neva in St. Petersburg. Een deel van het voormalige detentiecentrum is omgebouwd tot een hippe club.

Het sneeuwt, er hangen lampjes en er staat een lange rij jongeren om naar binnen te mogen. Ik sluit aan in de rij, bijna zenuwachtig. Alsof ik iets illegaals ga doen. Maar dat is het niet in Rusland.

De tassen worden gecontroleerd - de temperatuur niet. "Mondkapjes moeten binnen af", zegt de beveiliger. Ik vraag me hardop af of dit wel een goed idee is. Het voelt dubbel, ook al is dit in Rusland officieel toegestaan. Honderden mensen zullen rondom mij staan te dansen, zweten, zingen. We besluiten de club te laten voor wat het is.

Dat dubbele gevoel overheerst ook als ik door de straten van mijn standplaats Moskou loop. Alles is sinds een paar maanden weer open. Restaurants zitten bomvol. Nu het lekker weer wordt, verschijnen overal terrassen, met tafeltjes en stoeltjes vlak naast elkaar. Winkelen, naar de sportschool, afspreken met je vrienden in bars en nachtclubs - het kan hier allemaal.

Op sommige plekken hangen bordjes: mondkapje verplicht, graag afstand houden. Maar bijna niemand houdt zich daaraan, en er is al helemaal niemand die een ander erop aanspreekt. Mondkapjes hangen vaak op de kin, iedereen staat schouder aan schouder in de rij, bussen en metro's zitten propvol. Op de stoeltjes staan kruizen om plekken vrij te houden, maar geen stoel blijft ongebruikt.

'Dood gaan we toch wel'

Hoewel in Europa de tendens is alles pas weer 'terug naar normaal' te laten gaan als iedereen gevaccineerd is, lijkt het hier omgekeerd.

Vorig jaar augustus liet Rusland vol trots weten het eerste te land zijn met een geregistreerd vaccin, Sputnik-V. Het doel was om deze zomer minstens zestig procent van de eigen bevolking twee doses te hebben gegeven. Maar tot nu toe is slechts 6,5 procent van de Russen volledig geprikt. Volgens een recent onderzoek van het onafhankelijke onderzoekscentrum Levada wil 70 procent van de Russen het vaccin voorlopig niet nemen.

"Om bereidheid te creëren voor een vaccin moet er een algemeen vertrouwen zijn in de overheid en in de gezondheidsinstellingen die het vaccin hebben ontwikkeld. Dat ontbreekt in Rusland", vertelt Anton Gontsjarov, onderzoeker bij Levada. "De meeste mensen hier staan sceptisch tegenover de autoriteiten, en daarmee ook tegenover vaccinatie."

Over het nut en de risico's van vaccins zijn voorbijgangers in de drukke winkelstraten heel verdeeld:

In de afgelopen drie maanden heb ik met veel Russen gesproken. Zijn zij niet bang dat zij of hun naasten ziek worden?

"Ik ben al ziek geweest, dus ik heb al antilichamen", is een veelgehoorde reactie. Maar ook: "Ik heb een sterk immuunsysteem, ik word niet ziek." Of: "Ik heb wel ergere dingen om me druk over te maken. Dood gaan we uiteindelijk toch wel." Dat is het 'typisch Russische fatalisme', hoor ik hier vaak. "Het zit in onze mentaliteit om ons niet te druk te maken."

Op de achtergrond speelt mee dat op de Russische staatstelevisie corona vrijwel geen onderwerp meer is. Er wordt vooral bejubeld hoe goed het land de pandemie heeft aangepakt, 'in tegenstelling tot Europa met hun ellenlange lockdowns'.

De officiële statistieken tonen een stabiel, dalend cijfer - al maanden. Tot nu toe zouden er zo'n 100.000 mensen in Rusland overleden zijn aan de gevolgen van de pandemie. Maar de oversterfte-teller staat op ruim 300.000. Volgens critici ligt het daadwerkelijke aantal coronadoden dan ook een stuk hoger.

'We zijn jong, we moeten leven'

Vrijwel nergens is te zien of te achterhalen hoe het er echt in de ziekenhuizen aan toegaat. Af en toe verschijnen schrijnende filmpjes op sociale media van slechte omstandigheden en overvolle regionale ziekenhuizen.

Maar die beelden bereiken een groot deel van de Russen niet en weerhouden hen er niet van hun leven te leiden alsof corona niet meer bestaat. Voor Nieuwsuur besluiten we een aantal nachtclubs te bezoeken in de beroemdste uitgaansstraat van Moskou, Kitaj-Gorod. We houden ons aan de maatregelen en filmen met een telefoon, want officiële toestemming om ergens binnen te filmen hebben we niet gekregen. Onze mondkapjes trekken toch de aandacht, we zijn de enigen mét.

De Russen lijken zich nergens zorgen om te maken. Jonge meisjes in glitterjurken en jongens met de nieuwste Jordan sneakers hoppen van bar naar bar:

Ook bij de jongeren die voor de club staan te roken, komen we het 'typisch Russische fatalisme' tegen. "Ik maak me geen zorgen over corona, ik ben vorig jaar al ziek geweest." Of: "We zijn jong, we moeten leven. Dood gaan we toch wel. Ik ben blij dat Rusland niet meer in lockdown zit."

Voor club Regenboog spreek ik een meisje met witte mascara en een diamantje op haar tand. Op de achtergrond klinkt het nummer I want to break free van Queen. Ze is jarig, vertelt ze, en haar vriendinnen nemen haar mee naar de nieuwste hippe club. Ik vraag haar of zij mijn dubbele gevoel herkent. "Het voelt best gek ja, dat alles open is. Maar vooral ook fijn. Ik ben niet bang. Vorig jaar voelde het alsof ik mijn hele jeugd had verloren. Dat verloren jaar proberen we nu in te halen."