Lange tijd was de kritiek van Europa dat er te weinig informatie was over de effectiviteit én de veiligheid, maar na publicatie in The Lancet gisteren lijkt Europa er niet meer omheen te kunnen: het Russische Spoetnik-vaccin werkt.
Het zou zelfs een effectiviteit van 91,6 procent hebben. En ook aan het aanbod ligt het niet. EU-landen kunnen, als het aan de fabrikant ligt, al in het tweede kwartaal van dit jaar over honderd miljoen doses van het vaccin beschikken. Maar het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) zegt dat de fabrikant nog altijd geen aanvraag heeft gedaan voor goedkeuring gedaan.
En dus rijst de vraag waar de EU nog op wacht? Zijn er behalve medische ook politieke overwegingen? En moeten we die in tijden van een pandemie niet opzijzetten?
Poetins prestige project
Bob Deen, Oost-Europa-deskundige van Instituut Clingendael, ziet drie belangrijke overwegingen. "Allereerst moeten we kijken of dit vaccin wel het doel dient, dus: is het veilig? Daarnaast is de vraag: kunnen de Russen wel leveren? En dan komt natuurlijk nog de politieke afweging."
Voor Poetin is het in eerste instantie vooral belangrijk om dit vaccin neer te kunnen zetten als een overwinning, legt Deen uit. "Ze willen kunnen meten met de wereldtop als het aankomt op ontwikkelen van dit soort vaccins."
"Voor Rusland is dit natuurlijk één grote PR-stunt", beaamt Pjotr Sauer. Hij is journalist voor onder meer The Moscow Times en kreeg vorige week de eerste prik van het Spoetnik V-vaccin. "Poetin is lange tijd belachelijk gemaakt met het vaccin. Er gingen verhalen rond dat je zou transformeren in een beer als je het neemt. Je kan je voorstellen dat Poetin daarom nu heel blij is met deze resultaten", zegt hij.
Het kan voor verdeeldheid zorgen in Europa.
Maar wat ook in het Russisch belang is, is het ondermijnen van de Europese eenheid, zegt Deen. Hongarije, dat onder leiding van premier Viktor Orbán al langer een eigen koers vaart binnen Europa, heeft al goedkeuring verleend aan Spoetnik V en alvast twee miljoen doses besteld. Ook Spanje zei vandaag interesse te hebben en de Duitse bondskanselier Angela Merkel wil misschien ook wel samenwerken met Rusland.
"Het kan voor verdeeldheid zorgen, net als begin vorig jaar toen Rusland medische hulpmiddelen aan Italië leverde om te laten zien dat de EU tekortschoot", herinnert Deen. "We moeten oppassen dit niet onze mogelijkheden verzwakt om als Europa eendrachtig op moeilijke thema's druk op Rusland uit te kunnen oefenen."
Voor Poetin is alles een politiek spel, beaamt journalist Sauer. "Als hij vaccins aan Europa verkoopt, dan zal hij ook zeggen dat zij zo weinig mogelijk kritiek moeten leveren op andere dingen, zoals mensenrechten", voorspelt hij. "Daarom is de vraag: kan Europa op dit moment wetenschap en politiek scheiden?"
Moeilijke dossiers
Nederland werkt op dit moment met de Russen aan een aantal moeilijk dossiers. "Zoals Navalny maar ook MH17 bijvoorbeeld", zegt Deen. "De vraag is of het ons lukt om met de Russen samen te werken zonder dat het die andere dossiers gaat raken."
Volgens Sauer heeft Merkel laten zien dat ze dat goed kan. "Ze heeft Poetin sterk bekritiseerd over de zaak-Navalny, maar staat ook het vaccin toe."
We moeten oppassen dat Rusland ons als EU niet uit elkaar kan spelen.
Tot slot rijst de vraag - mocht het EMA het vaccin goedkeuren - of die 100 miljoen beloofde vaccins wel zo realistisch zijn. "In Sint-Petersburg zijn er bijvoorbeeld al niet genoeg vaccins", zegt Sauer. "Ook Argentinië kreeg de vaccins niet zo snel als beloofd."
Ook Deen zet hier zijn vraagtekens bij. "Kan de productie überhaupt opgeschaald worden? En dan komt daarna natuurlijk de kwestie van strategisch afhankelijkheid."
We nemen ook nog steeds Russisch gas af en bouwen de Nord Stream 2. Volgens Deen is die strategische afhankelijkheid veel erger dan bij zo'n vaccin "Want dit is in principe een tijdelijk probleem en gas hebben we voorlopig nog wel nodig."
Poetin heeft zelf het vaccin nog niet genomen.
Ook de Russen zelf zijn nog lang niet allemaal overtuigd, legt Sauer uit. "We zitten al sinds de zomer niet meer in een lockdown. Clubs, restaurants, musea zijn allemaal open. In Europa kan zo'n vaccin het leven weer terug naar 'normaal' brengen, maar hier zal het toch niks veranderen."
Daarnaast zijn veel Russen sceptisch en geloven niet dat hun land zo'n goed vaccin heeft gemaakt. "Poetin zelf heeft het vaccin nog niet genomen en voor velen is hij toch de belangrijkste persoon van het land."
